متن کامل

🔶دریافت جایزه کتاب سال مهندس بازرگان به عنوان یک نهاد مستقل و دارای کادر علمی، برایم ارزش معنوی زیادی داشت

🔷 دکتر نیما شجاعی نویسنده کتاب «معمای استبداد و دموکراسی در ایران» برنده جایزه کتاب سال مهندس بازرگان

📌 انتخاب کتاب «معمای استبداد و دموکراسی در ایران: چرا نهادهای سیاسی در ایران توسعه پیدا نمی‌کنند؟» به‌عنوان کتاب سال از طرف بنیاد مهندس بازرگان، حقیقتاً یکی از بهترین اتفاقاتی بود که در پایان سال 1402 برای من رخ داد. ارزش معنوی این انتخاب برای من در این است که اتفاقاً برعکس فرایندهای تباه حکومتی در جذب اعضای هیأت علمی، انتخاب آثار، و برگزاری همایش‌ها، رویدادها و نقد کتاب‌ها و کلی ریخت‌وپاش‌های سیاسی، یک نهاد مستقل از دولت، با اتکاء به داشته‌های بسیار غنی خود، و با بهره‌گیری از یک کادر علمی مستقل، این کتاب را به‌عنوان کتاب سال انتخاب و معرفی می‌کند.

📌 از همین جهت، لوح و تندیسی که از دکتر توسلی و همکاران‌شان در بنیاد بازرگان برای این کتاب دریافت کردم، تمام خستگی و تلاشی شش ساله‌ای که برای پژوهش و تألیف این کتاب کشیده بودم را جبران نمود. بعلاوه، برایم بسیار مغتنم بود که در کنار اساتید بزرگوارم، دکتر مقصود فراستخواه، دکتر هادی خانیکی، دکتر حسین پایا و دیگر اندیشمندان و فعالان سیاسی حاضر در این جلسه، سخنانی در مورد این کتاب بیان کنم.

📌 حقیقتاً تصور می‌کردم و همچنان در این اندیشه هستم که جان‌مایه‌ی کتاب معمای استبداد در ایران نقد به نظریه‌های توطئه و اتفاقاً دعوت به رویکرد «بازگشت به تاریخ» در مطالعات اجتماعی است. در همین رابطه، در سخنانم ضمن ادای دین به مهندس بازرگان بزرگ همچون دیگر اندیشمندان نزدیک ایشان که دارای آگاهی تاریخی بودند، اشاره کردم که فرهنگ سیاسی ایران در زمان انقلاب مشروطه آنقدر گشوده بود که یک مستشار آمریکایی در کنار مشروطه‌خواهان ایرانی برای تحقق آزادی مبارزه کند، اما به‌مرور این فرهنگ سیاسی آنچنان غرق در بیگانه‌هراسی و فراموشی تاریخی می‌گردد که جریان سفارت آمریکا و استعفای دولت موقت را رقم می‌زند.

📌 از نظر من، علل این مساله را می‌توان در جبرگرایی ایدئولوژیک و رادیکالیسم سیاسی دنبال نمود. در ادامه توضیح دادم که من در این کتاب از منظر تحلیل تطبیقی‌ـ‌تاریخی تلاش نمودم تا به‌صورت پیکربندی‌شده به بررسی و تبیین علل پس پشت افول دموکراسی در فرهنگ و سازمان‌های سیاسی ایران اشاره کنم. افزون بر این اعتراف کردم که این مهم را تنها‌ و تنها با کمک متون تألیفی، منابع و اسناد کتابخانه‌ای بزرگان و استادان این حوزه‌ی پژوهشی انجام داده‌ام، و حقیقتاً من به غیر از به صدا درآوردن برخی از صداهای خاموش در تاریخ مطالعات دموکراسی در ایران کار دیگری انجام ندادم.

📌 در پایان، ضمن تشکر از مسئولان بنیاد بازرگان، هیأت داوران، دکتر حسین پایا مدیر محترم انتشارات طرح نو، و همسرم که در جلسه حاضر بود، در رابطه با انگیزه‌ی اصلی‌ام در انجام این پژوهش و تألیف کتاب، بیان کردم که جانمایه‌ی همه‌ی ما ایران است، و همگان وظیفه داریم به سهم خود آنچه از آن دریافت کرده‌ایم را به آن برگردانیم و این نکته، اصل اساسی و تعهد همیشگی من به‌عنوان دانشجوی جامعه‌شناسی در انجام این پژوهش و نگارش کتاب بود. در آخر نیز گفتم که هرچند تا حدودی نسبت به کمبودها و محدودیت‌های این کتاب آگاهم، اما قلباً نسبت به دریافت انتقادات اساسی از آن استقبال می‌کنم تا با این کار بتوانم به رفع برخی از قصود خود بپردازم به این امید که این کتاب بتواند سهم کوچکی در مسیر آزادی‌خواهی، توسعه و دموکراتیزاسیون در ایران داشته باشد.