توافقنامه کمپ دیوید؛ رویای صلحی که چهل ساله شد
چهل سال پیش، روز یکشنبه ۲۶ شهریور ۱۳۵۷ جهان شاهد صحنهای تاریخی بود. رهبران مصر و اسرائیل یکدیگر را در آغوش کشیدند و توافقنامهای بحثبرانگیز را امضا کردند. این توافق به دشمنی میان دو کشور پایان میداد و آیندهای را برای صلح میان اسرائیل و سایر کشورهای عرب منطقه و البته با فلسطینیان ترسیم میکرد.
توافقنامه کمپ دیوید، از این جهت بحثبرانگیز بود که در فضایی پرتنش میان اسرائیل و کشورهای عرب منطقه امضا شد. یازده سال از جنگ شش روزه و شکست کشورهای عرب گذشته بود. اما همسایگان عرب اسرائیل در طول جنگ یوم کیپور (جنگ اکتبر) در مهر ۱۳۵۲، نشان دادند که با کمک سلاحهای شوروی ارتشهای خود را بازسازی تقویت کردهاند.
فضای حاکم بر خاورمیانه در اواخر دهه ۱۳۵۰ نوعی تغییر توازن قدرت را نشان میداد و همین شرایط زمینه مذاکرات کمپ دیوید را فراهم کرد.
بیشتر بخوانید:
جنگ شش روزه: روز دوشنبه پانزدهم خرداد ۱۳۴۶، اسرائیل در اقدامی "پیشگیرانه" جنگی را آغاز کرد که به جنگ شش روزه مشهور شد. در روز اول این جنگ نیروی هوایی اسرائیل نیرویهوایی مصر را نابود کرد و هواپیماهای جنگی اردن، سوریه و عراق را از کار انداخت. روز سهشنبه مواضع دفاعی مصر را در صحرای سینا درهم کوبید و طی چهار روز دیگر، شهر قدیم بیت المقدس را اشغال کرد، به کانال سوئز رسید و بلندیهای جولان را از سوریه گرفت. عصر روز ششم، آتشبس برقرار شد.
آرزوهای سادات
انورسادات رئیس جمهوری مصر، با برقراری روابط نزدیک با شوروی، ارتش مصر را بازسازی و در جنگ اکتبر در برابر اسرائیل موفقیتهایی به دست آورد. اما او برای کشورش سه هدف عمده در سر داشت. بازگرداندن صحرای سینا به خاک مصر، صلح برای کشورش و روابط قویتر با غرب و مخصوصا آمریکا. او برای رسیدن به این هدفها، سلاح را کنار گذاشت و وارد مسیر دیپلماتیک شد.
روز ۲۸ آبان ۱۳۵۶، انور سادات در دیداری تاریخی وارد تل آویو شد.
در این سفر انور سادات در پارلمان اسرائیل سخنرانی کرد. اما مذاکرات دو جانبه به خوبی پیش نرفت و سفر متقابل نخست وزیر اسرائیل به مصر انجام نشد و مذاکرات متوقف شد.
دعوت به کمپ دیود
حدود یکسال بعد از سفر انور سادات به اسرائیل، و بعد از متوقف شدن گفتگوهای صلح جیمی کارتر به پیشنهاد همسرش، روزالین کارتر، انور سادات، رئیس جمهوری مصر و مناخیم بگین، نخست وزیر اسرائیل را به کمپ دیوید، خانه ییلاقی رئیس جمهوری آمریکا، دعوت کرد.
یکی از صحنههای تاریخی این دیدار، تعارف رئیس جمهوری مصر و نخست وزیر اسرائیل برای وارد شدن به ساختمان بود. که البته در نهایت انور سادات اول وارد شد.
به دور از هیاهوی رسانهها، و بدون حضور مشاوران و معاونان، سه رهبر پشت میز مذاکره نشستند. مذاکرات ۱۳ روز طول کشید. در همان روزهای اول و بعد از بالاگرفتن اختلافها میان انور سادات و مناخیم بگین، جیمی کارتر آنها را در دو اطاق جداگانه مستقر کرد و خود با تکهای کاغذ بینشان میانجیگری کرد.
توافق درآخرین روز مذاکرات ۱۳ روزه و درحالی به دست آمد که انور سادات تهدید به ترک مذاکرات کرده بود و جیمی کارتر هم آماده بازگشت به کاخ سفید و پذیرفتن شکست بود. در نهایت اسرائیل و مصر با میانجیگری آمریکا، توافقنامهای را با عنوان "چهارچوب صلح در خاورمیانه" امضا کردند.
توافقنامه کمپ دیوید به صورت خلاصه دارای سه بخش اصلی بود:
- آغاز روندی برای خود گردانی فلسطینها در کرانه باختری و نوار غزه
- چارچوبی برای رسیدن به یک پیمان صلح میان اسرائیل و مصر
- چارچوبی برای برقراری صلح میان اسرائیل و سایر همسایگان عرب این کشور
در اواخر سال ۱۳۵۷ اسرائیل و مصر براساس همین توافقنامه، پیمان صلحی امضا کردند و به صورت رسمی جنگ میان دو کشور به پایان رسید. اسرائیل توافق کرد از صحرای سینا خارج شود و مصر هم توافق کرد به کشتیهای اسرائیل اجازه دهد از کانال سوئز عبور کنند و روابط سیاسی دو کشور هم برقرار شود.
همچنین اسرائیل با انتخاب مقامهای یک خودگردانی فلسطینی که در مناطق اشغالی جایگزین ارتش اسرائیل شوند موافقت کرد.
ترور رئیس جمهور
این توافق، اما انور سادات را در چشم بعضی گروهها در جهان عرب به چهرهای سازشکار و حتی خائن بدل کرد. سرانجام دو سال بعد از توافق کمپ دیوید، در روز سه شنبه ۱۴ مهر ۱۳۶۰، انور سادات در جریان یک مراسم رژه از سوی یک گروه اسلامگراین تندرو در بدنه ارتش ترور شد.
بشنوید:
با آنکه صلح میان اسرائیل و فلسطینیان و استقلال سیاسی آنان به عنوان کشوری مستقل هنوز دور از دست به نظر میرسد. اما انور سادات، رئیس جمهوری وقت مصر، چهل سال پیش پیمانی را امضا کرد که نتیجهاش برای مصر، صلحی پایدار با اسرائیل بود و برای فلسطینیان آغاز مبارزهای سیاسی برای استقلال و در نهایت تشکیل کشور مستقل فلسطینی و همچنین زمینهای برای مذاکرت سیاسی بعدی.
بیشتر بخوانید: