نورو ویروس (به انگلیسی: Norovirus) نوعی ویروس معده و روده بسیار مسری است که از طریق تماس مستقیم یا غیر مستقیم با فرد مبتلا به راحتی به دیگران سرایت می کند.
این عفونت بسیار شایع است و اغلب با علائمی همچون استفراغ، اسهال آبکی و غیر خونی همراه می باشد. خوشبختانه افراد مبتلا در بسیاری از موارد به طور کامل بهبود پیدا می کنند اما در برخی بیماران ممکن است وضعیت شدید شود.
در ادامه قصد داریم درباره نورو ویروس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
نورو ویروس چیست؟
عفونت نورو ویروس نوعی عفونت شایع و بسیار مسری است که به روش های مختلف از جمله تماس مستقیم یا از طریق غذا یا نوشیدنی های آلوده وارد بدن شده و فرد را آلوده می کند. به طور کلی شیوه انتقال به هر شکل باشد علائم عفونت یکسان خواهد بود.
شیوع این ویروس به خصوص در اماکن عمومی همچون بیمارستان ها، مدارس و مراکز مراقبتی به سرعت رخ می دهد.
علائم واضح نورو ویروس شامل استفراغ و اسهال آبکی و غیر خونی است که معمولا طی 12 تا 48 ساعت بعد از آلوده شدن شروع شده و می تواند تا 3 روز ادامه داشته باشد.
هیچ درمان خاصی جز استراحت و آب رسانی فراوان بدن در دوره بیماری وجود ندارد زیرا مهم ترین عارضه این عفونت کم آبی بدن است. خوشبختانه اکثر افراد مبتلا به این عفونت بهبود پیدا می کنند اما در کودکان، افراد مسن و کسانی که به بیماری های خاص دچار هستند ممکن است مشکلات جدی و حتی کشنده ایجاد شود.
لازم به ذکر است به دلیل وجود گونه های متعدد نورو ویروس، ابتلا به این عفونت باعث مصونیت فرد در برابر ویروس نمی شود و لازم است همه افراد با شستن کامل و مکرر دست ها خطر انتقال و ابتلا به آن را کاهش دهند.
ناگفته نماند نورو ویروس شایع ترین علت گاستروانتریت حاد در جهان می باشد که سالانه حدود 685 میلیون نفر را درگیر می کند. گاستروانتریت به التهاب و عفونت معده و روده گفته می شود که می تواند توسط هر نوع ارگانیسم عفونی مانند باکتری و ویروس ایجاد می شود.
علائم نورو ویروس
علائم عفونت نورو ویروس معمولا بین 12 تا 48 ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع می شود و می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
برخی علائم و نشانه ها عبارتند از :
- تهوع و استفراغ
- گرفتگی یا درد شکم
- مدفوع آبکی یا اسهال
- تب خفیف
- لرز
- سردرد
- دردهای عمومی بدن
این علائم معمولا حدود 24 تا 72 ساعت ادامه دارند. در صورتی که این مدت زمان طولانی تر شده یا در مدفوع خون دیده شود لازم است به پزشک مراجعه شود.
از سوی دیگر اسهال شدید می تواند به کم آبی بدن منجر شود که باید به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته شود. علائم و نشانه های کم آبی بدن عبارتند از :
- خشکی دهان و گلو
- کاهش ادرار یا ادرار تیره
- نمناک نشدن پوشک (عدم ادرار) نوزاد به مدت 6 تا 8 ساعت
- عدم ادرار کودکان به مدت 12 ساعت
- چشم های گود رفته
- خواب آلودگی و خستگی
- سردرد
- سر گیجه
- گیجی و بی حالی
- ضربان قلب سریع
گریه کردن کودک در حالی که اشک از چشم های او خارج نمی شود یکی دیگر از نشانه های شایع کم آبی است و لازم است فورا برای درمان به اورژانس مراجعه شود. همچنین کودک ممکن است بهانه گیر و تحریک پذیر باشد.
توجه داشته باشید کم آبی بدن به خصوص در گروه های زیر می تواند تهدید کننده زندگی باشد :
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- افرادی که از قبل به بیماری خاصی دچار هستند
- افراد مسن و کودکان
- افراد دریافت کننده پیوند عضو یا سلول های بنیادی
گفته شده ویروس در حدود 30 درصد از موارد ابتلا هیچ علامتی ایجاد نمی کند. این مسئله به خصوص در کودکان رایج است.
بثورات در نورو ویروس
نورو ویروس معمولا باعث بروز بثورات پوستی نمی شود اما در برخی موارد کهیر دیده شده که با خارش شروع و به سرعت به جوش های قرمز تبدیل می شود. تفاوت کهیر با سایر جوش ها این است که با فشار دادن برجستگی، مرکز آن سفید می شود.
برای درمان کهیر می توان از آنتی هیستامین استفاده کرد. به علاوه کمپرس سرد برای تسکین موقت خارش ناشی از آن مفید می باشد.
علاوه بر این نوزادان مبتلا به اسهال مستعد بروز بثورات پوشک هستند زیرا مدفوع اسهالی می تواند حامل آنزیم های گوارشی خاص باشد که پوست را تحریک می کند.
با تعویض مکرر پوشک کودک و تمیز کردن پوست او با آب گرم می توان خطر بروز این نوع تحریک را کاهش داد. استفاده از پمادهای مناسب بعد از هر بار تعویض پوشک نیز می تواند مفید باشد. توصیه می شود از دستمال مرطوب حاوی الکل خودداری کرده و در صورت تشدید بثورات یا خونریزی پوستی با پزشک اطفال مشورت شود.
اسهال شدید می تواند باعث ایجاد بثورات در ناحیه اطراف مقعد بزرگسالان نیز شود. برای کاهش تحریک توصیه می شود محل را تا حد امکان تمیز و خشک نگه دارید. با صابون ملایم و آب گرم بشویید و در صورتی که پوست ناحیه تاول زده یا ترشحاتی از آن خارج شود با پزشک خود تماس بگیرید.
بثورات معمولا بعد از درمان اسهال بهبود پیدا می کنند.
توجه داشته باشید بیماری های گوارشی همراه با بثورات جدی لزوما نورو ویروس نیستند و برای تشخیص علت اصلی لازم است به پزشک مراجعه شود.
دوره کمون نورو ویروس
در صورتی که فرد به هر طریق از جمله لمس کردن سطوح آلوده، مصرف مواد غذایی حاوی ویروس یا تماس با فرد بیمار به این ویروس آلوده شود مدتی طول می کشد تا علائم را از خود بروز دهد که به این دوره زمانی دوره کمون یا نهفتگی گفته می شود.
دوره کمون نورو ویروس حدود 12 تا 48 ساعت (به طور متوسط 33 ساعت) می باشد و معمولا اولین علامتی که ظاهر می شود حالت تهوع است که به دنبال آن ممکن است نشانه هایی همچون استفراغ ناگهانی، گرفتگی شکم و اسهال آبکی رخ دهد.
گفته شده طی 48 تا 72 ساعت بعد از شروع علائم، ویروس در نمونه مدفوع فرد قابل شناسایی است. این مدت زمان در برخی موارد تا 14 روز یا حتی بیشتر نیز می باشد.
ناگفته نماند تا زمانی که ویروس از طریق مدفوع فرد دفع می شود امکان انتقال آن به دیگران وجود دارد، حتی اگر فرد علائم نداشته باشد.
آیا نورو ویروس مسری است؟
همان طور که قبلا اشاره کردیم نورو ویروس بسیار مسری است و همه افراد ممکن است به آن مبتلا شوند. به علاوه یک بار ابتلا باعث مصونیت فرد در برابر ویروس نمی شود.
برخی علل سرایت بالای این ویروس عبارتند از :
- تنها 18 ذره ویروس برای آلوده کردن فرد سالم نیاز است
- این ویروس دوره کمون کوتاهی دارد. به عبارت دیگر ممکن است فرد قبل از این که از بیماری خود مطلع شود ناخواسته آن را به دیگران انتقال دهد
- این ویروس مقاوم است و می تواند چندین روز در خارج از بدن زنده بماند
- حتی پس از محو شدن علائم، امکان انتقال ویروس به دیگران تا 2 هفته یا بیشتر وجود دارد
- برخی افراد با این که به ویروس آلوده شده اند علامتی بروز نمی دهند اما هنوز ناقل بیماری هستند
برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهند، از جمله :
- بودن در بیمارستان، خانه سالمندان، مدرسه یا مراکز مراقبتی؛ ویروس به خصوص در فاصله نزدیک سریع گسترش پیدا می کند، به همین دلیل در اماکن عمومی تفریحی و هتل ها احتمال ابتلا به آن بسیار بیشتر است
- تماس با افراد آلوده؛ به خصوص کسانی که از فرد بیمار مراقبت می کنند و در معرض استفراغ یا مدفوع آلوده به ویروس قرار دارند
- استفاده مشترک از غذا، نوشیدنی، بشقاب، لیوان و سایر ظروف فرد مبتلا
- مصرف غذا یا نوشیدنی های تهیه شده تحت شرایط غیر بهداشتی
میزان سرایت نورو ویروس
تخمین زده شده نورو ویروس ها عامل بروز حدود 60 درصد همه موارد گاستروانتریت حاد از پاتوژن های شناخته شده می باشند. منظور از پاتوژن ها هر گونه عامل بیماری زا مانند باکتری ها و ویروس ها می باشد.
افرادی که در معرض این ویروس قرار می گیرند به راحتی به آن دچار می شوند زیرا تنها مقدار کمی از ویروس برای ایجاد عفونت کافی است.
به علاوه به دلیل دوره نهفتگی کوتاه، افراد مبتلا قبل از اطلاع یافتن از بیماری خود نیز می توانند آن را به دیگران سرایت دهند. همچنین به مدت چند روز تا حتی چند ماه بعد از بین رفتن علائم نیز ممکن است همچنان ناقل باشند.
لازم به ذکر است افراد مبتلا به بیماری های خاص و زمینه ای مدت طولانی تری ناقل خواهند بود.
توجه داشته باشید پاتوژن ها می توانند گرما و سرمای شدید را تحمل کنند و چندین روز در خارج از بدن زندگی کنند.
اگرچه روش شایع سرایت نورو ویروس به دیگران از طریق مدفوع و دهان است اما می تواند از طریق قطرات استفراغ نیز پخش شود. این مسئله ممکن است در اثر تماس مستقیم مانند دست دادن رخ دهد.
افرادی که دست های خود را خوب نمی شویند ممکن است با یک تماس دست آلوده به دهان به این بیماری مبتلا شوند.
انتقال می تواند به طور غیر مستقیم نیز رخ دهد. مثلا آلوده شدن غذا و آب یا تماس با سطوح آلوده همگی در انتقال زنجیر وارد ویروس به دیگران نقش دارند. همچنین هنگامی که فرد مبتلا استفراغ می کند، ویروس می تواند به هوا منتقل شده و از راه دهان وارد بدن دیگران شود.
علت نورو ویروس
همه چیز از زمانی شروع می شود که فرد سالم با ویروس تماس پیدا کند. قبلا به طور مفصل درباره روش های انتقال این ویروس صحبت کرده ایم که می تواند مستقیم یا غیر مستقیم باشد.
ذرات ویروس بعد از وارد شدن به بدن، از مری و معده گذشته و به روده می رسند که مکان بسیار ایده آلی برای نورو ویروس محسوب می شود و می تواند در آن جا به سرعت تکثیر شود.
در این حین سیستم ایمنی بدن که از حضور مهاجمان مزاحم مطلع شده، آنتی بادی هایی برای از بین بردن آن ها تولید می کند. اکثر اوقات آنتی بادی ها طی 1 تا 3 روز بر ویروس ها غلبه می کنند اما دفع ویروس می تواند تا 2 هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد.
درمان نورو ویروس
هیچ داروی خاصی برای درمان نورو ویروس وجود ندارد و از آن جا که یک عفونت باکتریایی نمی باشد مصرف آنتی بیوتیک ها در درمان آن کمکی نمی کند.
درمان عفونت ناشی از نورو ویروس اغلب از نوع درمان های حمایتی است که با هدف جلوگیری از کم آبی انجام می شود. برخی تکنیک های حمایتی برای مراقبت از بیمار عبارتند از :
1. استراحت
فرد مبتلا به نورو ویروس نباید تقلای زیادی داشته باشد و بهتر است در منزل استراحت کند.
2. مصرف مایعات فراوان
مصرف مایعات فراوان در این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است و برای جایگزینی الکترولیت های از دست رفته بدن، مصرف محلول های آب رسان خوراکی در افراد مبتلا در همه سنین به خصوص کودکان و نوزادان ضروری می باشد.
توجه شود مصرف نوشیدنی های ورزشی، بستنی ها و آبگوشت تنها برای کودکان بزرگ تر و بزرگسالان توصیه می شود. به علاوه لازم است از نوشیدنی های شیرین اجتناب شود زیرا این نوشیدنی ها می توانند اسهال را بدتر کنند.
مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین یا الکل نیز توصیه نمی شود.
3. تغذیه مناسب
در مورد نوزادان مبتلا به نورو ویروس در حین آب رسانی بدن باید تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک ادامه پیدا کند.
در مورد کودکان و بزرگسالان نیز که به مرور اشتها افزایش می یابد می توان از تنوع غذایی بیشتری استفاده کرد، از جمله :
- سوپ ها
- رشته فرنگی ساده
- برنج
- ماکارونی
- تخم مرغ
- سیب زمینی ها
- نان
- میوه تازه
- ماست
- سبزیجات پخته شده
- پروتئین های بدون چربی مانند مرغ و ماهی
4. مشورت با پزشک
برای درمان اسهال می توان از داروهای ضد اسهال بدون نسخه استفاده کرد اما در مواردی که تب، اسهال شدید یا مدفوع خونی وجود داشته باشد این کار توصیه نمی شود.
به علاوه لازم است از داروهای بدون نسخه در نوزادان یا کودکان مبتلا که دچار استفراغ یا اسهال هستند اجتناب شود مگر این که پزشک توصیه کرده باشد.
به طور کلی طی چند روز بیمار احساس بهتری خواهد داشت. با همه این ها در موارد زیر لازم است با پزشک مشورت شود :
- فرد تب داشته باشد
- نتواند مایعات کافی مصرف کند
- اسهال شدید بوده یا بیش از 3 روز ادامه داشته باشد
- مدفوع خونی باشد
- فرد به بیماری خاص و جدی مبتلا باشد
- داروهای خاص مصرف می کند که به دلیل استفراغ جذب بدن نمی شوند
لازم به ذکر است اسهال بیش از 3 روز می تواند به عوارض شدید کم آبی بدن منجر شود. در این شرایط ممکن است برای دریافت مایعات داخل وریدی نیاز به بستری بیمار در بیمارستان باشد.
عود عفونت
همان طور که می دانید در برخی بیماری ها تنها یک بار ابتلا به عفونت باعث مصونیت مادم العمر در برابر آن می شود اما در مورد نورو ویروس این گونه نیست. به علاوه واکسن خاصی برای پیشگیری از ابتلای به آن وجود ندارد.
بنابراین افرادی که به تازگی به این بیماری مبتلا بوده و بهبود یافته اند مشخص نیست تا چه زمانی مصون خواهند بود زیرا این ویروس انواع مختلف دارد و هیچ تضمینی در عدم ابتلا به آن در کوتاه مدت وجود ندارد.
دوره بهبودی
علائم معمولا 12 تا 48 ساعت بعد از تماس با ویروس ظاهر می شود. در بزرگسالان بدون سابقه بیماری قبلی، این عفونت معمولا جدی نیست و می توان انتظار داشت که علائم 1 تا 3 روز ادامه داشته باشد. اکثر افراد بهبودی کامل پیدا می کنند.
اما در کودکان ممکن است علائم شدید بوده و استفراغ و اسهال به کم آبی بدن منجر شود که به دنبال آن زمان بهبودی نیز طولانی تر خواهد شد. علاوه بر این مقابله بدن با ویروس در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا به بیماری خاصی مبتلا هستند سخت تر است و زمان بیشتری می برد.
لازم به ذکر است افراد مسن که سیستم ایمنی ضعیف تر داشته و اغلب به یک یا چند بیماری مزمن مبتلا هستند نیز بیش از دیگران در معرض کم آبی بدن قرار دارند و گاهی لازم است در بیمارستان بستری شوند. در این افراد روند بهبودی ممکن است هفته ها طول بکشد.
گفته شده سالانه در سراسر دنیا حدود 50 هزار کودک در اثر ابتلا به عفونت نورو ویروس جان خود را از دست می دهند که تقریبا تمامی آن ها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد.
نورو ویروس در نوزادان
نوزادان و کودکان نو پا در برابر عفونت نورو ویروس بسیار آسیب پذیر هستند و بیشتر از بزرگسالان در معرض بروز عوارض جدی این عفونت قرار دارند.
علائم نورو ویروس در نوزادان و کودکان معمولا شامل موارد زیر است :
- تحریک پذیری یا بی قراری
- خواب آلودگی
- استفراغ
- اسهال
در این گروه سنی به دلیل استفراغ و اسهال، خطر جدی کم آبی بدن وجود دارد و هر چه کودک سن کمتری داشته باشد کمتر قادر به تحمل عوارض استفراغ و اسهال می باشد.
توصیه می شود در موارد زیر با پزشک مشورت شود :
- نوزاد کمتر از 6 ماه دارد و دچار استفراغ یا اسهال شده است
- طی 24 ساعت 6 بار یا بیشتر مدفوع آبکی داشته است
- طی 24 ساعت 3 بار یا بیشتر استفراغ کرده است
- پوست رنگ پریده یا لکه دار به نظر می رسد
- کودک هنگام وجود گریه کردن اشک ندارد
- چشم ها گود رفته اند
- کودک تب دارد
- بی حال است یا کمتر از حد معمول واکنش نشان می دهد
- اسهال خونی دارد
- دچار سر گیجه است
- میزان ادرار او کاهش یافته یا ادرار ندارد، پوشک نوزاد به مدت 6 تا 8 ساعت نمناک نبوده یا کودکان بزرگ تر به مدت 12 ساعت ادرار نداشته اند
- علائم 2 روز ادامه داشته باشد
- همزمان به بیماری دیگری مبتلا باشد
لازم به ذکر است در سراسر جهان سالانه حدود 200 میلیون مورد ابتلا به نورو ویروس در کودکان کمتر از 5 سال رخ می دهد. این عفونت به سرعت میان کودکان پخش می شود، به همین دلیل کودکان مبتلا لازم است برای مدتی از رفتن به مدرسه یا مهد کودک اجتناب کرده و در فعالیت های عمومی دیگر شرکت نکنند.
شستن مکرر دست ها به خصوص بعد از دستشویی اهمیت زیادی دارد و باید به کودک آموزش داده شود.
نورو ویروس در دوران بارداری
خانم های باردار که دچار اسهال و استفراغ شده اند لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنند، علت این مسئله ممکن است نورو ویروس یا عوامل دیگر باشد. همچنین در این مدت لازم است برای جلوگیری از کم آب شدن بدن که ممکن است از عوارض جدی نورو ویروس باشد اقدامات لازم انجام شود.
خانم های باردار باید در دوره اسهال و استفراغ مایعات فراوان بنوشند و تا حد امکان از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین اجتناب کنند. همچنین قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه در دوران بارداری لازم است با پزشک مشورت شود.
توصیه می شود در صورت بروز علائم کم آبی (از جمله موارد زیر) حتما به پزشک مراجعه شود :
- ادرار تیره رنگ
- کاهش ادرار
- خشکی دهان و گلو
- سبکی سر، سر گیجه
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- ضربان قلب سریع
- سردرد
پیشگیری از نورو ویروس
نورو ویروس بسیار مسری است و هیچ واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به آن وجود ندارد، اما با انجام برخی اقدامات می توان خطر ابتلا به این عفونت را کاهش داد، از جمله :
- دست های خود را بعد از استفاده از دستشویی، تعویض پوشک یا مراقبت از فرد بیمار خوب بشویید. حداقل 20 ثانیه از صابون و آب جاری استفاده کنید و اگر به آب و صابون دسترسی ندارید از یک ضد عفونی کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید
- هنگام مراقبت از فرد بیمار دستکش بپوشید و از کیسه های پلاستیکی برای دور ریختن مواد آلوده یا پوشک استفاده کنید. از مواد ضد عفونی کننده یا محلول سفید کننده کلر برای پاک سازی سطوح آلوده استفاده کنید. لباس های آلوده را با احتیاط حمل کرده و فورا آن ها را بشویید
- از مصرف غذا یا نوشیدنی های تهیه شده توسط فرد بیمار خودداری کنید
- قبل از تهیه یا خوردن غذا دست های خود را بشویید
- همه میوه ها و سبزیجات را قبل از خوردن خوب بشویید
- غذاهای دریایی خام یا نیم پز نخورید
- اگر بیمار شده اید در خانه بمانید، به خصوص اگر در بخش آموزش، خدمات غذا یا مراکز مراقبت های بهداشتی کار می کنید. کودکان بیمار نباید به مدرسه یا مهد کودک بروند
- برنامه های سفر را تا بهبودی کامل به تعویق بیندازید
- اگر دچار اسهال هستید از استخرهای عمومی استفاده نکنید
به خاطر داشته باشید در صورت ابتلا به این بیماری تا 2 هفته بعد از کاهش علائم نیز امکان انتقال آن به دیگران وجود دارد. همچنین شما در برابر این ویروس مصون نیستید و ممکن است دوباره به آن مبتلا شوید.
منبع: healthline
