پرسش و پاسخ  /  احکام  /  معاملات  /  معاملات ربايی

ربا چیست؟ و سود حلال کدام است؟

تعداد بازدید : 142372     تاریخ درج : 1385/11/02     منبع : پایگاه حوزه    

سوال ربا چیست؟ و سود حلال کدام است؟

جواب

مقصود از "ربا" ئی که در قرآن، مورد سرزنش شدید و نهی، واقع شده؛ و در فقه اسلامی (شیعه و اهل سنت) حرام است؛ یکی همین معنای متعارف است که در میان همه جوامع شناخته شده است؛ و آن اینکه یک نفر به دیگری پولی را به عنوان قرض بدهد به شرط اینکه بدهکار مبلغ زیادتری را بپردازد که در فقه به آن ربای قرضی گفته می شود. [1]

معنای دیگر ربا، که در کتابهای فقهی آمده، هر چند در میان مردم خیلی شناخته شده و متداول نیست، این است که: "دو کالا از اجناسی که با وزن یا پیمانه خرید و فروش می شوند که اگر در معامله پایاپای (کالا به کالا) هر دو از یک جنس باشند و یکی از دیگری زیادی داشته باشد، رباست.) [2]

 سود حلال: هر منفعتی که بدست آید و خصوصیات ربا در آن نباشد و دیگر شرائط خرید و فروش و غیره (که در توضیح المسائل مراجع نیز آمده) رعایت گردد حلال است.

مثلا اگر در قرض، زیادی را شرط نکنند بلکه بدهکار در موقع پرداخت چیزی اضافه بدهد، این نه تنها حرام نیست بلکه در متون دینی به بدهکار چنین چیزی سفارش هم شده است. [3]

البته در کتب فقهی راههای فرار از ربا هم آمده که این مسئله را باید از مرجع تقلید خود بپرسید.

علاوه اینکه مواردی مانند: ربا بین پدر وفرزند، زن و شوهر، و نیز ربا گرفتن مسلمان از کافر ذمی حرام نیستند که تفصیل آن در کتب فقهی آمده است.

 اما اگر مقصود شما از سود حلال، سودی است که بانکهای جمهوری اسلامی ایران به سپرده گذاران خود می پردازند، باید گفت که کار بانکهای جمهوری اسلامی به این نحو است که به عنوان وکیل از طرف سپرده گذاران، سپرده آنها را به صورت قرار دادهای شرعی (مضاربه، مشارکت و غیره) در اختیار وام گیرندگان که در واقع طرف قرار داد و عامل و مجری آن هستند، قرار می دهند و براساس قراداد سودی را به عنوان علی الحساب و در نهایت بصورت قطعی پرداخت می کنند؛ این کار از نظر اکثر فقها و مراجع تقلید، بلا مانع است و تصرف در سود پرداختی از طرف بانک، برای سپرده گذار، از حلیت برخوردار است.

اما جوائزی که بانک به صورت قرعه کشی به بعضی از دارندگان حسابهای قرض الحسنه اهداء می کند، با بحث سود بانکی کاملا متفاوت است؛ و همه فقها قائلند که در بحث جایزه از بانک، اگر سپرده گذار و یا مشتری، بقصد جایزه اقدام نکند و پول را با چنین شرط و نیتی در نزد بانک نگذارد، [4] استفاده از جایزه و تصرف در آن برایش اشکالی ندارد و حلال می باشد. [5] البته  لازم است در سؤالات شرعی خود، به  مرجع تقلید خود را مراجعه کنید و نظر او را جویا شوید.



[1] جامع المقاصد، ج4، ص 265 . جامع المدارک، ج3 ، ص 235.

[2] جواهر الکلام، ج23 ، ص 334- الفقه علی مذاهب الاربعه، ج2، ص 245.

[3] وسائل الشعیه، ج 12، باب 12، ابواب صرف.

[4] فقهایی که تصرف در جایزه را حلال نمی دانند، مورد عدم حلیت را اختصاص داده اند به جایی که سپرده گذار پول را نزد بانک به قصد و نیت بردن جایزه یا به شرط قرعه کشی، بگذارد.

[5] البته بعضی از فقها، اذن حاکم شرع را در حلیت تصرف مشتری در جایزه، شرط می دانند، اگر بانک خصوصی نباشد یعنی در صورتی که دولتی یا مشترک باشد.

ر.ک. توضیح المسائل مراجع، ص 750 و 714.

کلمات کلیدی
ربا  |  سود حلال  |  فقه  |  حلیت تصرف مشتری در جایزه  |  قرض  |  بانک  |  بدهکار  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : حمید تاریخ : 1403/04/13

خب من اونوقت برام سواله که چرا یکی باید مثلا ده سکه طلا به یکی بده و بعد یکسال دوباره ده سکه پس بگیره؟ مگه اینکه خیلی با هم رفیق باشن. البته بگذریم از اینکه تو ایران تورم وحشتناک داریم و شما مثلا ۱۰ میلیون به یکی قرض بدی و بعد ده سال ده میلیون بگیری رسما ضرر هم کردی.

نویسنده : عبداله تاریخ : 1400/02/18

خطبه ۱۵۴ نهج االبلاغه: و پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: «اى على همانا این مردم به زودى با اموالشان دچار فتنه و آزمایش مى شوند، و در دیندارى بر خدا منّت مى گذارند، با این حال انتظار رحمت او را دارند، و از قدرت و خشم خدا، خود را ایمن مى پندارند. حرام خدا را با شبهات دروغین، و هوسهاى غفلت زا، حلال مى کنند، «شراب» را به بهانه اینکه «آب انگور» است و رشوه را که «هدیه» است و ربا را که «نوعى معامله» است حلال مى شمارند». گفتم اى رسول خدا: در آن زمان مردم را در چه پایه اى بدانم آیا در پایه ارتداد یا فتنه و آزمایش؟ پاسخ فرمود: «در پایه اى از فتنه و آزمایش».

نویسنده : ایمانی برندق تاریخ : 1399/12/08

آیا دلایلی که در صدر اسلام باعث حرمت ربا می گردید الان هم حاکم است یکی از دلایل ظلم به قرض گیرنده بود ایا الان بر قرض گیرنده ظلم می شود یا قرض دهنده . قرض گیرنده 20درصد بهره می دهد ولی صاحب سود 200درصدی میشود بحث بعدی اینست که این موضوع امروزه باعث شده تا قشر کم درآمد پول کم خود را که نمی توانستند از ان استفاده کنند در بانک میزارند و سودی می برند ایا این ظلم به انها شده لطفا توضیح دهید

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/08/09

پول خارج حلال است یا حرام است

نویسنده : آرش تاریخ : 1399/06/11

یک نفر خودش پولی بمن داد که باهاش کار کنم.وما هیچ حرفی از نحوه تقسیم سود وضرر نزدیم متاسفانه ۸۰ درصدِ پول را توی معامله ضرر کردم. الان این ضرر قانونا و شرعا چجور تقسیم میشه؟؟؟؟ باتشکر

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/05/27

در اینکه نظام بانکداری کشور ایران باید اصلاح بشه، هیچ شکی نیست.

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/04/08

مشکل همون یه کلمه ای بود که شما اضافه کردید بانک ها وام رو قرض نمیدن طی قراردادی مشارکت در سود وام گیرنده میکنن مثل اینکه شما پول بزاری و برادرت خونه دوطبقه بسازه و قرار گذاشتید اون خونه رو که ساخت و فروخت نصف مال شما باشه نصف مال برادر اینجا شما قرض ندادید مشارکت کردید این خیلی بده که یه کلمه خودتون اضافه میکنید بعد با اون نویسنده رو میکوبید برادر این اسمش تهمته. قران فرمود بیع مانند ربا نیست اینکه شما انتطار دارید بانک مفت و مجانی بیاد بهتون پول بده خونه بسازید یه بحثه که اسمش میشه قرض الحسنه که بهش ثواب مترتبه نثل اینکه از برادرت پول دستی بگیری که ماه بعد بش پس بدی ولی به همون برادر خونی خودت بگو صد میلیون بده برم خونه بسازم و بفروشم و سود کنم و ۱۲ سال دیگه بهت پولتو پس میدم ولی همون پول خودتو یعنی شما سود کردی داداشت نه تنها سود نکرده ارزش پولش به چند دهم رسیده اگر برادرت دوس داسته باشه مالش رو اینجور بهت ببخشه پس هم ثواب برده هم اینکه خواه ناخواه منت داره سرتون که ضرر کرده که شما سود کنی ولی ایا اگر میگفت پول میدم(نه قرض) خونه بساز سودش نصف نصف اسمش

نویسنده : محمد مقیم شیرزی تاریخ : 1399/03/14

اگر شخصی پول تورا بگیرد و به عوض مفاد آن خانه برایت کرایه بگیرد آیا سود میشود یا خیر

نویسنده : عباس تاریخ : 1399/03/12

سلام و احترام ربا جنگ با خداست. بد است که آدمی از جنگ با قدرتها بترسد و از جنگ باخداوند نترسد . شما می فرمایید که بانک وام به وام گیرندگان به صورت مضاربه و ... قرض می دهد ، چطور است که به سود و زیان قرض گیرنده توجه نمی شود؟؟؟ و وام گیرنده باید در صورت سود یا زیان بدهی را پرداخت کند و یا حتی سودی کمتر سود مشخص را باید به بانک بپردازد؟ آیا این همان کلاه شرعی نیست؟؟ آیا این همان ربا نیست که شیطان آنرا زیبا جلوه داده ؟؟؟ بانک ها باید از راهی بغیر از این مدیریت شوند مثلا چون زحمت می کشند پول مردم را نگهداری میکنند هر ساله درصدی حق نگهداری بگیرند و وارد حرام و جنگ با خداوند نشوند. علمای اسلام به داد اسلام برسید که اسلام در خطر است .

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/02/31

اگر پولت را در شرکتی سرمایه گذاری کنی و مفادش را بیگیری را ربا است؟

نویسنده : محمد تاریخ : 1399/02/15

سلام لطفا حتما به این سوال من پاسخ دهید اگر کسی یک جنسی را از کسی میخرد سپس میخواهد آن را بفروشد و سودی میگذارد روی جنس آیا اشکالی دارد؟

نویسنده : رشید تاریخ : 1398/07/08

چرا ساکتیت و بانک ها رو نمیگید بنده ۸۰ میلیون وام بانک مسکن گرفتم ۱۳۵ میلیون پسدادم آخه این نزول نیس

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1398/07/06

دو برادر به همدیگه قول می دهند که پولهایشان را روی هم بگذارند و اول خانه ای برای یکی و بعدا برای دیگری بسازند حال که اینقدر اجناس گران شده وبرادر اول در این میان ضرر بیشتری متحمل میشود آیا این پولها حکم ربا دارد یا نه

نویسنده : علی تاریخ : 1398/05/01

آیا اگر مالی را ازشخصی خریداری کنی وبه قیمت دیگر به همان شخص بفروشی

نویسنده : حاجی تاریخ : 1397/12/11

قطع دست دزد به خاطر دزدی اش سوزناک است ، بسیار سوزناک تر از آن این است که جامعه ای همه از هم دزدی کنند ، تحمل درد سوزن بی حسی دندان پزشک باعث التیام درد شدید دندان خراب میشود ، بی ارزش شدن پول دردی است که از آتش ربا برمیخیزد ، اگر سلامتی اقتصاد را میخواهید تحمل هر دردی در برابر درد اکبر که دشمنی با خداست ناگزیر است .

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/11/16

آیا سود جنسی که قسطی فروخته میشود حلال است

پاسخ مدیر :

سلام.

كاربر گرامی شما می توانید مسئله مورد نظر خود را از دفاتر مراجع تقلید استفتاء نمایید:

https://makarem.ir/index.aspx?typeinfo=3000

همچنین                       

http://www.leader.ir/fa/istifta

نویسنده : نامی تاریخ : 1397/09/12

سلام،لطفابفرمایید که اسلام که به منافع قرض گیرنده اهمیت میدهدکه نبایدبیشترازمبلغ قرضش پس بدهد،آیا به منافع قرض دهنده بیچاره هم فکرکرده که بعدازچندین سال که پولش برمیگردد،ارزش اولیه راندارد،آخه این درسته؟طرف گناه نکرده هم قرض بده هم ضررکنه،چون نمیتونه بیشترازانچه که قرض داده،بگیره،اونهم بعدازچندسال که ارزش مالش گاهی به نصف یاکمتر رسیده.....مطمئنا اسلام راضی به ضرر هیچکدوم ازدوطرف نیست.اگه راهی وجود داره لطفا بدون اغماض بگید...ممنون

نویسنده : نقیب الله تاریخ : 1397/05/08

سوال من این است که، در صورت که بانک برای کسی جنس خریداری کند و در بدل جنس خریداری شده پول زیادتر از ارزش جنس به قسط تقاضا کند، آیا سود کفته میشود یا خیر؟

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/05/02

ربا در قرض هست یعنی قرضی بدهید و شرط کنید در هنگام بازپرداخت آن ، اضافه تر از آن را بپردازند - موردی که شما اشاره کردید مصداق ربا نیست

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/05/02

از دفتر مرجع تقلیدتان

نویسنده : ابوالفضل تاریخ : 1397/05/02

سلام اکثر فقها این کار رو رباخواری میگن... شما چطور میگین که اشکالی نداره؟؟

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/02/26

سلام یه موسسه ای هست که چندتا وکیل داره و به مردم وام میدن.باسود۱۸درصد.۴ساله این رباست یا وام؟

نویسنده : فاطمه تاریخ : 1396/11/28

سلام خسته نباشيد ببخشيد من ي سوال شرعي داشتم كجا ميتونم بپرسم

نویسنده : محمد نوری تاریخ : 1396/10/14

در قرآن کریم اومده، ک ربا را که سود های چند برابر هست نخورید، الان، من دارم ی متر شیشه رو ک برام 20 هزارتومن در اومده میدم 45 هزارتومان وقیمت بازارشم همینه دارم ربا میخورم،؟؟؟

نویسنده : زهرا تاریخ : 1396/08/20

خیلی خوب ومفیدبود ممنون...

نویسنده : علی تاریخ : 1396/03/30

سلام ممنون میشم در مورد سودی که بانکها در برابر وام دادن به اشخاص حقیقی در یافت میکنن توضیح بدین

نویسنده : بابک تاریخ : 1391/01/29

شغلم فروش وسایل چوبی است نمی دانم چقدر سود روی اجناس بکشم