مروری بر استخراج ارزهای دیجیتال در ایران

طبق اعلام انجمن استخراج ایران، دو سوم استخراج بیت کوین در ایران غیرمجاز است. ایران حدود ۴.۵ تا ۷درصد از نرخ هش بیت کوین جهانی را به خود اختصاص داده است. گستردگی این صنعت، دولت ایران را بر آن داشته تا نظارت خود را بر استخراج ارزهای دیجیتال افزایش دهد. با این حال، دولت به دلیل مصرف بسیار بالای برق این صنعت و همچنین سوء ظن پنهانی مبنی بر فرار استخراج کنندگان غیرقانونی از پرداخت مالیات و عوارض، نگرانی‌هایی در رابطه با این صنعت دارد.

علاوه بر این، دولت تمایل خود را برای تبدیل استخراج ارزهای دیجیتال به فرصتی برای جبران حداقلی تحریم‌های صنایع بانکی و نفتی خود به دلیل تحریم‌های بین‌المللی نشان داده است. شرکت تجزیه و تحلیل بلاک‌چین الیپتیک (Elliptic) در ماه مه (اردیهشت) اعلام کرد که تولید بیت کوین ایران به درآمدی نزدیک به یک میلیارد دلار در سال (با توجه به قیمت بیت کوین آن زمان) رسیده است.

عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی ایران در اسفند گفت که مزارع مجاز باید بیت کوین استخراج شده خود را در صرافی‌های مشخص شده توسط بانک مرکزی سپرده گذاری کنند. سپس واردکنندگان می‌توانند از بیت کوین به عنوان منبع ارز خارجی برای پرداخت کالاهای خریداری شده از فروشندگان خارج از کشور استفاده کنند.

اما، علی‌رغم تلاش‌های فراوان برای کارآمد و شفاف کردن قوانین، این مقررات هنوز نتوانسته است کسب‌وکارهای ارزهای دیجیتالی را راضی کند. استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال شکایت دارند که طرح تعرفه‌ای دولت، پرداخت بهای صادراتی برق، غیر منطقی است و باعث می‌شود جذابیت ارزهای دیجیتال در ایران کم شود. استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال می‌گویند که مقررات، به ویژه آنهایی که توسط بانک مرکزی ایران پیشنهاد شده‌اند، نامشخص و هنوز توانایی عملیاتی شدن ندارند.

ویراماینر (ViraMiner)، یک شرکت ایرانی است که مزارع استخراج بیت کوین راه‌اندازی و نگهداری می‌کند و دارای دو دفتر در غرب تهران در ساختمان‌های مجاور مجزا می‌باشد. اوج مصرف برق لوازم مرتبط با این شرکت در تابستان گرم ایران که به تازگی پشت سر گذاشته شده است بوده؛ که سپس همراه با لغو ممنوعیت استخراج ارزهای دیجیتال توسط ریاست جمهوری برای استخراج ارزهای دیجیتال شد.

یکی از کارکنان این شرکت گفت:

«دوره انتظار برای تعمیر تجهیزات در حال حاضر دو هفته است. ما در حال اضافه کردن کارکنان جدید برای تسریع روند تعمیر هستیم. مردم با استخراج ارزهای دیجیتال بیشتر آشنا می‌شوند. این یک زمینه جالب و جذاب است. همچنین در سراسر جهان و همچنین در ایران در حال رشد است. در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۸ (۱۳۹۶-۱۳۹۷)، شوق و هیجان بیت کوین شتاب بیشتری گرفت. بسیاری به ارزهای دیجیتال علاقه‌مند شدند و همین امر منجر به ساخت مزارع استخراج بسیاری در ایران شد.»

علوی مدیرعامل این شرکت می‌گوید:

«دولت تاکنون زیرساخت‌های عملیاتی برای این کار ایجاد نکرده است.»

دولت دو گزینه را برای ماینرهای بیت کوین در نظر گرفته است. آنها می‌گویند یا می‌توانید محصولات را تحت نظارت بانک مرکزی وارد کنید و از مالیات معاف شوید یا اگر می‌خواهید بیت کوین خود را حفظ کنید، باید مالیات خود را بپردازید؛ حتی اگر دستورالعمل‌های مالیاتی برای استخراج نامشخص بماند.

یک کارشناس ارزهای دیجیتال ساکن تهران می‌گوید معتقد است مقررات روشن برای رشد صنعت ارزهای دیجیتال در ایران بسیار مهم است. او به دلیل نگرانی‌های امنیتی در ایران به دلیل صحبت با رسانه‌های خارجی، خواست نامش فاش نشود. وی یک مهندس سخت‌افزار با پنج سال تجربه در صنعت ارزهای دیجیتال ایران است.

او می‌گوید:

«ارزهای دیجیتال از نظر درآمد در کشورهایی مانند ایران که درآمد سرانه نسبتاً پایین است و با نرخ تورم بالا مبارزه می‌کنند، بسیار جذاب است؛ نقش مقررات برای اطمینان از استحکام این صنعت و جلوگیری از لغزش آن در سایه کارهای غیرقانونی بسیار مهم است. اگر مقرراتی داشته باشیم که هم برای دولت و هم برای کسب‌وکارها برد-برد باشد، قطعاً طرفداران ارزهای دیجیتال‌ مایلند از سایه بیرون بیایند. هرچند در حال حاضر نگاه وزارت نیرو به این موضوع یک طرفه است.»

وی ابراز امیدواری کرد که دولت ظرفیت‌های موجود در این بخش را برای ایجاد اشتغال و رونق در اقتصاد بیمار ایران بشناسد. ایران می‌تواند از استخراج بیت‌کوین برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کند. اما، اگر تصمیم داریم از این پتانسیل استفاده کنیم، باید آن را به طور کامل بپذیریم. این بدان معناست که در صورتی که استخرهای بین المللی تصمیم به مسدود کردن استخراج کنندگان ایرانی بگیرند، ایران باید مقررات لازم برای ایجاد استخرهای استخراج داخلی را داشته باشد. اگر ایران می‌خواهد از تراکنش‌های شبکه بیت‌کوین به نفع منافع ملی خود استفاده کند، باید توجه ویژه‌ای به استخراج داشته باشد و بازآرایی‌های محلی و قانونی خاصی انجام دهد.

علی‌رغم استفاده جدید دولت از بیت‌کوین استخراج‌شده داخلی، زیرساخت‌های ضعیف برق ایران، ایران را مجبور کرده است تا مزارع تحت نظارت خود را به صورت فصلی از برق بکشد. در اواخر ماه مه (اردیبهشت)، مقامات استخراج ارزهای دیجیتال را برای نزدیک به چهار ماه ممنوع کردند زیرا کشور با قطعی برق عمده در بسیاری از شهرها مواجه شد.

به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از شرکت دولتی مدیریت شبکه ایران، مقامات ایرانی تاکنون ۲۲۱ هزار و ۳۹۰ دستگاه استخراج ارزهای دیجیتال را کشف و ضبط کرده‌اند. در این گزارش آمده است که این دستگاه‌های استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال، ۶۲۴.۷ مگاوات برق مصرف کرده‌اند.

وزارت نیرو می‌گوید مصرف برق ایران می‌تواند در تابستان به اوج ۶۶ گیگاوات برسد. این بسیار بالاتر از ظرفیت تولید برق ۵۵ گیگاواتی کشور است. در همین حال، طبق اعلام انجمن بلاک‌چین، مصرف کلی استخراج می‌تواند کمتر از ۱ گیگاوات باشد. این شامل بیش از ۶۰۰ مگاوات مصرف شده توسط استخراج غیرمجاز در کنار بیش از ۳۰۰ مگاوات مربوط به مزارع مجاز است.

کارشناس ارزهای دیجیتال توضیح می‌دهد:

«ارزهای دیجیتال کمتر از ۱۰درصد مسائل برق و قطع برق در ایران را تشکیل می‌دهد؛ وزارت نیرو نتوانسته تعداد نیروگاه‌های خود را افزایش دهد. این باید به عنوان بخشی از طرحی برای افزایش ظرفیت تولید برق برای همگام شدن با رشد سالانه مصرف برق خانگی و صنعتی صورت می‌گرفت.»

او می‌گوید که صنعت ارزهای دیجیتال تبدیل به قربانی زیرساخت‌های ضعیف برق و همچنین سوء مدیریت از سوی دولت شده است. بسیاری از نیروگاه‌های خصوصی قادر به انجام عملیات تعمیر و نگهداری و تعمیرات اساسی در تاسیسات فرسوده خود نبوده‌اند. این به این دلیل است که پرداخت‌های آنها مدت‌هاست به تعویق افتاده است. بنابراین، آنها قادر به فعالیت با ظرفیت کامل نیستند. در حالی که مقامات بر مزارع بزرگی که در تاسیسات صنعتی و کشاورزی کار می‌کنند تمرکز کرده‌اند، استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال در مقیاس کوچک فرصت زیادی برای فرار از رادارهای دولت داشته‌اند.

بسیاری از ایرانیان در سال‌های اخیر سعی کرده‌اند یک یا دو دستگاه استخراج را در خانه راه‌اندازی کنند تا بتوانند در شرایط سخت اقتصادی و بیکاری بالا درآمد بیشتری کسب کنند. به گزارش خبرگزاری موج ایران، در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸)، استخراج خانگی ۲درصد از کل استخراج‌های غیرمجاز در ایران را به خود اختصاص داده است. این رقم در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ (۱۳۹۹ و ۱۴۰۰) به ترتیب به ۶درصد و ۱۲درصد افزایش یافت.

یکی از کسانی که در خانه ارزهای دیجیتال استخراج می‌کند گفته است که دولت در نهایت باید استخراج و تجارت ارزهای دیجیتال را به عنوان تجارت قانونی بپذیرد.

«مهم نیست که چقدر با فناوری مقابله کنید، به هر حال ضرر خواهید کرد. دولت باید با ارزهای دیجیتال کنار بیاید؛ این صنعت به ایجاد درآمد کمک می‌کند.»

بسیاری از کشورها بخشی از مشکلات اقتصادی خود را با ارزهای دیجیتال جبران می‌کنند.

افرادی که در خانه‌های خود استخراج ارزهای دیجیتال انجام می‌دهند علی‌رغم اینکه از استخراج ارزهای دیجیتال سود می‌برند و بیت کوین استخراج شده خود را در صرافی‌های آنلاین ایران می‌فروشند، از عملکرد ضعیف صرافی‌ها در ایران ابراز نگرانی می‌کنند.

یکی از این صرافی‌ها چندی پیش کار خود را تعطیل کرده و به دنبال کلاهبرداری پول مردم را بازنگرداند. طرفداران ارزهای دیجیتال به راحتی نمی‌توانند به این صرافی‌ها اعتماد کنند. اگر به وب سایت این صرافی‌ها بروید، تعداد کمی از آنها آدرس یا شماره تلفن معتبر دارند.

تعداد صرافی‌های آنلاین ایرانی در کنار افزایش تعداد ایرانیان سرمایه گذاری روی ارزهای دیجیتال به طور قابل توجهی افزایش یافته است. مطالعه‌ای که در ماه می (اردیبهشت) منتشر شد نشان می‌دهد که نزدیک به ۱۲ میلیون ایرانی، از جمعیت ۸۵ میلیونی، روی ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به گفته آن ۶۲درصد از سرمایه گذاران شش ماه قبل از مطالعه زمانی که ارزهای دیجیتال شاهد افزایش ارزش بودند، وارد شدند.

محسن، کارشناس تجارت ایرانی، بر نقش همه‌گیری و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک به‌عنوان دلایلی برای توجه عمومی به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال تأکید می‌کند.

او می‌گوید:

«ارزهای دیجیتال در دسترس‌ترین بازار برای ایرانیان بوده است، زیرا تحریم‌ها دسترسی آنها را به سایر بازارهای مالی بین‌المللی محدود می‌کند؛ بسیاری در طول یک دوره صعودی وارد بازار ارزهای دیجیتال می‌شوند. اما، من فکر می‌کنم که مردم در نهایت خاطره خوبی از ارزهای دیجیتال نخواهند داشت، زیرا اکثراً از جنبه‌های فنی تجارت بی‌اطلاع هستند.»

بخش ارزهای دیجیتال همیشه در پیشرفت است. سرمایه‌گذار می‌خواهد دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتالش فوراً روشن شود و آنها می‌خواهند مزرعه هر چه زودتر شروع به کار کند. این به این دلیل است که سختی شبکه ممکن است ناگهان افزایش شدیدی داشته باشد و این می‌تواند باعث کاهش درآمد شود. در نهایت باید دانست که طرح کسب و کار در ارزهای دیجیتال بی‌ثبات است.

سرمایه‌های زیادی تاکنون توسط سرمایه‌گذاران داخل و خارج از ایران وارد صنعت ارزهای دیجیتال شده است. بزرگترین مزارع ایران با سرمایه گذاری چینی‌ها اداره می‌شود. آنها در مناطق آزاد اقتصادی راه اندازی می‌شوند، جایی که به شرکت‌ها معافیت از مالیات و عوارض پیشنهاد می‌شود.

بزرگترین مزرعه ایران که توسط گروه توسعه سرمایه گذاری ایران و چین تاسیس شده است در منطقه آزاد در جنوب استان کرمان مستقر است. طبق وب سایت این شرکت، این یک مزرعه ۲۰۰ مگاواتی با یک مرکز داده ۲,۰۰۰,۰۰۰ تراهش و ۷۰,۰۰۰ ماینر «ASIC» است.

به گفته علوی مدیرعامل شرکت ویراماینر، مزرعه ۳۰ تا ۴۰ مگاواتی که توسط چینی‌ها در منطقه آزاد ماکو در شمال غرب ایران راه‌اندازی شده است، در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرد و پس از آن مزارع کوچکتر ۴ تا ۵ مگاواتی قرار می‌گیرند. وی تخمین می‌زند که ۱۸۰ تا ۲۲۰ میلیون دلار برای استخراج مجاز معادن در ایران سرمایه گذاری شده است، هرچند اگر موانع بر سر راه دولت برداشته شود، پتانسیل سرمایه گذاری بسیار بیشتر است.

او همچنین گفت:

«قوانین مربوط به قیمت برق دارای چند نقص است؛ یکی از آنها این است که دولت قیمت صادراتی را به عنوان قیمت برق برای ارزهای دیجیتال تعیین کرد که به نظر ما قیمت بالایی دارد. مورد دیگر همبستگی بین قیمت قدرت و نرخ دلار آمریکا به ریال است. دولت در دستورالعمل خود گفته است که اگر ارزش ریال در برابر دلار آمریکا بیش از ۱۰درصد نوسان داشته باشد، قیمت برق نیز تغییر خواهد کرد. این باعث می‌شود سرمایه گذاران احساس ناراحتی کنند. با توجه به افزایش مداوم ارزش دلار در برابر ریال، قیمت برق همچنان در حال افزایش است. این یک عامل ثابت نیست که در محاسبات خود به عنوان یک سرمایه گذار لحاظ کنید. بنابراین، سرمایه گذاران بزرگ هرگز این بخش را لمس نمی‌کنند.»

حتی افزایش ارزش بیت کوین می‌تواند در محافظت از سرمایه گذاران در برابر از دست دادن سود شکست بخورد. هر گونه سودی را می‌توان با افزایش قیمت برق صادراتی به دلیل کاهش ارزش ریال از دست داد.

زمانی که قیمت ارزهای دیجیتال افزایش می‌یابد، ریال ارزش خود را از دست می‌دهد و در نتیجه هزینه برق افزایش می‌یابد. قیمت برق از ابتدای امسال افزایش یافته است. قبلاً ۰.۰۴-۰.۰۵ دلار به ازای هر کیلووات بوده است که به ۰.۰۷-۰.۰۸ دلار رسیده است. او می‌گوید که این موضوع باعث ترس سرمایه‌گذاران می‌شود.

علی‌رغم نارضایتی از شرایطی که استخراج ارزهای دیجیتال مجاز در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم می‌کند، علوی می‌گوید به آینده ارزهای دیجیتال در ایران خوش بین است.

او در آخر گفت: «فکر نمی‌کنم ایران بتواند هزینه‌های زیرزمینی دارایی‌های ارزهای دیجیتال را تامین کند. بنابراین، مقررات مناسبی برای آنها ایجاد خواهد کرد.»

منبع:cointelegraph 

لینک کوتاه: b2n.ir/m62584