بازجویی از صدام

کتاب «بازجویی از صدام: تخلیۀ اطلاعاتی رئیس‌جمهور»، نوشتۀ جان نیکسون
چهره به چهره با یک دیکتاتور؛ کتاب «بازجویی از صدام: تخلیۀ اطلاعاتی رئیس‌جمهور»، با عنوان اصلی Debriefing the President: The Interrogation of Saddam Hussein، شرح بازجویی جان نیکسون و همراهانش از صدام حسین، رئیس‌جمهور دیکتاتور عراق، بعد از دستگیری او به‌ دست نیروهای امریکایی است. «بازجویی از صدام» روایتی مستند است، با جذابیت و کشش یک رمان خوشخوان. جان نیکسون در این کتاب، با ذکر جزئیات و نقلی جذاب و پرکشش که در جاهایی به قصه‌ای مهیج پهلو می‌زند، ما را به حریم صدام می‌برد تا این دیکتاتور معروف خاور میانه را نه آن‌گونه که افسانه‌ها و شایعات روایت کرده‌اند، بلکه آن‌گونه که به اعتقاد نیکسون واقعاً بوده است به ما بنمایاند. نیکسون در «بازجویی از صدام» قصد دارد صدام را با همۀ پیچیدگی‌ها و وجوه گوناگون شخصیتش به خوانندگان بشناساند و همچنین پرده از سیاست‌ها و طرز فکر او بردارد و تصویری واقع‌بینانه از عراق دوران صدام حسین و شخصیت و افکار صدام و سیاست‌های او به دست بدهد.
جان نیکسون در این کتاب سیاست‌های امریکا در قبال عراق و حملۀ نظامی امریکا به این کشور را مورد انتقاد قرار داده و این اقدام را ناشی از تصور نادرست امریکا از صدام و سیاست‌های او دانسته است.
متن اصلی کتاب «بازجویی از صدام» نخستین بار در سال 2016 منتشر شده است.

مروری بر کتاب بازجویی از صدام
جان نیکسون در یادداشت ابتدای کتاب «بازجویی از صدام» بابت اینکه سازمان سیا بخش‌هایی از این کتاب را بی‌دلیل حذف کرده و به جای بخش‌های حدف‌شده خطوطی سیاه گذاشته ابراز تأسف کرده است. او آن‌گاه پیشگفتار کتاب «بازجویی از صدام» را با نقد عملکرد امریکا در برابر عراق آغاز می‌کند. به اعتقاد نیکسون حملۀ نظامی امریکا به عراق ضرورتی نداشته است. او دلایل خود را برای این اعتقاد در پیشگفتار کتاب ذکر می‌کند.
بعد از پیشگفتار انتقادی نیکسون، روایت او از ماجرای دستگیری صدام و آغاز بازجویی او آمده است. نیکسون تعریف می‌کند که صدام دست آخر چطور به دام افتاده و اولین مواجهۀ او با صدام، به عنوان کسی که سال‌ها کارشناس امور عراق بوده و ویدئوهای صدام و تصاویر و حرکات او را رصد می‌کرده، چگونه بوده و چه حسی از این مواجهه داشته است. در خلال این روایت از اختلافات میان ارتش امریکا و سازمان سیا نیز در جریان ماجراهای مربوط به دستگیری صدام و بازجویی از او سخن رفته است.
نیکسون در کتاب «بازجویی از صدام»، ضمن شرح صحبت‌های او و همکارانش با صدام و ارائۀ تصویری چندوجهی از دیکتاتور عراق، از گذشته و زندگی حرفه‌ای خود نیز سخن می‌گوید و تعریف می‌کند که چطور وارد سازمان سیا و کارشناس امور مربوط به عراق شده است.
در کتاب «بازجویی از صدام»، علاوه بر آشنایی با تصویر و شخصیتی از صدام که نیکسون از دید خود ثبت و روایت کرده است، با پشت صحنۀ بازجویی امریکایی‌ها از او و کلنجارهای تیم بازجویی برای اینکه بهتر بتواند از صدام حرف بکشد نیز مواجه می‌شویم و با دشواری‌هایی که این تیم می‌کوشیده راهی برای غلبه بر آنها پیدا کند و صدام را هرچه بیشتر به حرف بیاورد.
کتاب «بازجویی از صدام» از پیشگفتاری با عنوان «کار ناتمام»، چهارده فصل و پسگفتاری با عنوان «معلق در نیمه‌شب» تشکیل شده است.
در بخشی از این کتاب می‌خوانید:
«صدام معتقد بود که لازم است جهان تاریخ عراق را تا دوران [تمدن‌های] بین‌النهرین بداند، برای اینکه درک کند کارهایی که او کرده است چرا باید انجام می‌شد، چون برای فهم اینکه او کی بوده و از کجا آمده، مهم است. صدام جایگاهی والا برای خودش در تاریخ عراق تصور می‌کرد و خود را مظهر عظمت عراق و نمادی از تحول آن به دولتی مدرن می‌دید. او گفت، "مورخان شبیه آن دسته آدم‌هایی هستند که می‌توانند از درون تاریکی بنگرند".
در نخستین جلسه گفتم، شناخت آنچه صد سال پیش رخ داده مهم است، و صدام با تمسخر به من نگاه کرد. حرف مرا اصلاح کرد و گفت، هزار سال پیش. بعد از من پرسید آیا چیزی درباره صلاح‌الدین، سلحشور بزرگ عراق، شنیده‌ام؟ بروس برای اینکه او را از این حال و هوا بیرون بیاورد گفت، نه. چشم‌های صدام گرد شد و با صدایی حاکی از شک و ناباوری گفت، "اوه، ولی شما باید بدانید که صلاح‌الدین کی بوده. آدم بسیار مهمی بوده". در این موقع، مسئول دستگاه دروغ‌سنج گفت، "خب، چرا به ما نمی‌گویی که او کی بوده". صدام به تفصیل درباره پیروزی‌ها و دشمنان صلاح‌الدین حرف زد. این نکته را بازگو کرد که صلاح‌الدین چطور بیت‌المقدس را از صلیبی‌ها بازپس گرفت. صدام حس قوی خویشاوندی با این سلحشور بزرگ داشت. همچنین مفتخر بود که صلاح‌الدین اهل تکریت بوده است. چیزی که به آن اشاره نکرد این بود که صلاح‌الدین از قوم کرد بود.
صدام گفت که اگر به بحث درباره تاریخ تمایل داشته باشیم، خوشحال خواهد شد در این زمینه با ما حرف بزند. در این موقع صدایش خشن شد، انگشت سبابه‌اش را بلند کرد و گفت که با عقیده و عزمی راسخ اعلام می‌کنم که به بازجویی تن نمی‌دهم.»
کتاب «بازجویی از صدام: تخلیۀ اطلاعاتی رئیس‌جمهور» با ترجمۀ هوشنگ جیرانی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

درباره جان نیکسون، نویسنده کتاب بازجویی از صدام
جان نیکسون (John Nixon) بین سال‌های 1998 تا 2011 به عنوان تحلیلگر ارشد رهبری با سازمان سی‌آی‌ای (سیا) همکاری می‌کرده است. نیکسون کارشناس امور مربوط به عراق بود و درباره این کشور و صدام حسین به دولت امریکا اطلاعات می‌داد. او از کسانی بود که به واسطۀ شغلش تصاویر صدام را رصد می‌کرد و به همین دلیل بعد از دستگیری صدام برای شناسایی او به محل نگهداری‌اش رفت تا از روی نشانه‌هایی که از صدام می‌شناخت، نشانه‌هایی مثل تتوهای قبیله‌ای و حالت لبهایش، تأیید کند که شخص دستگیر شده خودِ صدام است. بخشی از تخلیۀ اطلاعاتی صدام نیز به عهده او بود که ماحصل آن در کتاب «بازجویی از صدام» آمده است. نیکسون همچنین مدرس تحلیلگری رهبری در مدرسۀ «شرمن کنت» بوده و کار آموزش کسانی را که تازه در سِمَت تحلیگر در سازمان سیا استخدام شده بودند به عهده داشته است. او در سال 2011 از سی‌آی‌ای بیرون رفت و مشاور ریسک بین‌المللی در ابوظبیِ امارات شد.

رتبۀ کتاب «بازجویی از صدام» در گودریدز: 3.79 از 5.