نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک یکی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و بدون عوارض است که وظیفه آن آموزش دادن به مغز، توسط عملکرد و فعالیت خود مغز است. در این مقاله به تاثیر نوروفیدبک تراپی بر اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب و سردردهای میگرنی می‌پردازیم و مزایای انجام آن را نیز مورد بررسی قرار می‌دهیم.

توضیحی درباره نوروفیدبک

نوروفیدبک (Neurofeedback) یک روش درمانی و غیرتهاجمی است که به مغز آموزش می‌دهد چگونه در شرایط مختلف عملکرد بهتری داشته باشد. نوروفیدبک درمانی توسط ثبت امواج مغزی صورت می‌گیرد. به این صورت که امواج مغزی شما را تحت نظر قرار می‌دهد و نحوه پاسخ‌دهی مغز به انواع محرک‌ها را ثبت و بررسی می‌کند. 

سپس با راهنمایی پزشک مربوطه و تحلیل پاسخدهی مغز به امواج مختلف، بهترین روش و بازخورد به بیمار ارائه می‌شود تا در شرایط مختلف از آن استفاده کند. در حقیقت نوروفیدبک تراپی را می‌توان آموزش دادن به مغز از طریق خود مغز و رفتارهای آن دانست.

02:19

روش نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک برای چه بیماری هایی کاربرد دارد؟

نوروفیدبک یکی از روش‌هایی است که در درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها نتیجه و عملکرد مثبتی داشته است و با تکرار و تداوم دوره درمانی بسیاری از آن‌ها را برطرف کرده است. برخی از بیماری‌هایی که می‌توان از نوروفیدبک در درمان و بهبودی آنها کمک گرفت عبارتند از:

• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
• استرس و اضطراب
• کنترل خشم
• تشنج
• سردردهای میگرنی
• افسردگی
• حملات پانیک (پانیک اتک)
• اختلال پس از حادثه (PTSD)
• وسواس فکری
• احساس خستگی مزمن
• اتیسم (در برخی موارد)
• بهبود اختلالات رفتاری مانند اسکیزوفرنی و شخصیت دو قطبی

طرز کار نوروفیدبک چگونه است؟

برای انجام نوروفیدبک در ابتدا شرح‌حال کاملی از وضعیت بیمار گرفته می‌شود. سپس او را روی صندلی مخصوص و راحتی نشانده و حسگرهای الکترونیکی، که وظیفه‌شان ثبت امواج مغزی است، را روی سر او قرار داده می‌دهند. در ادامه فرد هیچ‌کاری انجام نمی‌دهد. تنها از طریق مانیتوری که روبه‌رویش قرار گرفته مشغول فیلم دیدن، بازی کردن و یا شنیدن موسیقی می‌شود.

هرچند از نظر فیزیکی فرد ثابت است و کاری انجام نمی‌دهد، اما اتفاقات در مغز او در حال رخ دادن و الکترودها مشغول ثبت امواج مغزی و فعالیت آن هستند. هرکدام از امواج مغزی به شرایط متفاوت واکنش خاص و منحصربه‌فرد خود را نشان می‌دهند. برای مثال امواج آلفا در وضعیت آرامش و مدیتیشن نقش دارند. اما امواج بتا به تمرکز و توجه و همچنین هوشیاری مرتبط هستد.

برای اندازه‌گیری و تحلیل این امواج در نوروفیدبک تراپی، با توجه به مشکل مراجع و هدف درمانی، تغییراتی در صدا و تصویر فیلم داده می‌شود که بر روی عملکرد مغز و امواج آن نیز تاثیرگذار است. پس از اجرای این تغییرات، درمانگر بهترین روش برخورد با شرایط موجود را به درمانجو توضیح داده و به او کمک می‌کند به‌صورت آگاهانه فعالیت مغز را در دست بگیرد. به این ترتیب به مغز آموزش داده می‌شود در هر شرایطی چطور رفتار کند.

بهترین سن برای نوروفیدبک

از آنجایی که این روش بیهوشی ندارد و در حین انجام آن نیاز به شرایط ویژه‌ای نیست، برای هر سنی مناسب است. اما پزشکان مناسب‎ترین سن را زمانی می‌دانند که فرد، بدون دغدغه و به راحتی، بتواند در زمان تعیین شده جلوی مانیتور بنشیند. معمولا سن 5 تا 70 سالگی را مناسب‎ترین سن برای انجام نوروفیدبک می‌دانند. طبق تحقیقات انجام شده، هرچه فرد مراجعه‌کننده جوان‌تر باشد، جوابی که از نوروفیدبک تراپی می‎گیرد بهتر و کارآمدتر است.

روش های نوروفیدبک

نوروفیدبک تراپی شامل چند روش می‌شود که بسته به نیاز فرد، پزشک از آنها استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:

• نوروفیدبک EEG

نوروفیدبک سطحی یا Electroencephalography Neurofeedback ساده‌ترین روش انجام نوروفیدبک است. در این روش امواج سطحی مغز مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

• نوروفیدبک Slow Cortical Potential یا (SCP-NF)

در روش کورتیکال آهسته، فرکانس‌های خیلی پایین، زیر 1 هرتز، مورد بررسی قرار می‌گیرند. این روش از نوروفیدبک معمولا برای اختلالات ADHD و سردردهای میگرنی بسیار کاربردی است.

• نوروفیدبک Lens

این روش که به نام نوروفیدبک پسیو یا کم انرژی نیز شناخته می‎شود، مربوط به بررسی امواج مغزی در زمانی است که فرد در حالت دراز کشیده با چشمانی بسته قرار دارد. از همین رو، این مدل از نوروفیدبک تراپی به فعالیت آگاهانه مغز بیمار نیازی ندارد و تنها به بررسی بخش‌هایی از مغز که فعالیت آنها پایین است می‌پردازد. نوروفیدبک Lens برای درمان و بهبود اضطراب و افسردگی بسیار کارآمد است.

• هموانسفالوگرافی یا Hemoencephalography Neurofeedback

نوروفیدبک HEG امواج مغزی را براساس جریان خونی که اطراف مغز وجود دارد ثبت می‌کند. به واسطه روش انجام شده در این مدل از نوروفیدبک تراپی، از آن برای درمان بیماری‌هایی مانند میگرن استفاده می‎شود.

• نوروفیدبک با نمره Z

روش Z-Score Neurofeedback مبتنی بر اولین روش گفته شده در نوروفیدبک تراپی است. در این متد اطلاعات آماری براساس یک جامعه نرمال تخمین زده می‌شود. تمرکز نوروفیدبک با نمره Z بر روی افزایش یا کاهش بیش از اندازه فعالیت مغز است و به همین جهت برای افرادی که دچار اختلالات خواب و یا بی‌خوابی هستند، بسیار کاربردی است.

• نوروفیدبک لورتا

نوروفیدبک عمقی یا Loreta Neurofeedback یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های نوروفیدبک تراپی است. در این روش تمرکز بر روی منشا تولید امواج مغزی است و براساس تجزیه و تحلیل آن‌ها راهکار ارائه می‌دهد. در روش لورتا جزئیات مغز به خوبی مورد بررسی قرار می‌گیرند و به همین جهت برای اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) و همچنین اعتیاد بهترین گزینه خواهد بود.

• نوروفیدبک f-MRI

این روش هنوز در مرحله تحقیق و بررسی قرار دارد و اطلاعات زیادی در رابطه با کارکرد آن در دسترس نیست اما نحوه فعالیت آن برپایه ثبت امواج مغزی توسط دستگاه MRI است.

نوروفیدبک روشی ایمن، اثبات شده و غیرتهاجمی برای کاهش علائم تمرکز و بهبود عملکرد مغز بدون استفاده از دارو را فراهم می کند. در این روش در واقع توسط خود مغز به مغز آموزش داده می شود که الگوهای منظم ایجاد کرده و آن ها را تقویت کند. در واقع مغز با بازخورد هایی که از محیط و از بدن دریافت می کند، می آموزند که امواج الکتریکی و سیگنال های مغزی در جهت تقویت و در تعامل با آن ها تقویت نماید. مغز انسان یکی از پیچیده ترین ساختارهای جهان است. اما برای اینکه عملکرد بهینه داشته باشد، هر قسمت از مغز باید دائماً با یکدیگر در ارتباط باشند. مغز با انتقال سیگنال هایی در امتداد نورون ها که در مغز ایجاد می شود، این ارتباط را  برقرار می کند. این سیگنال ها به صورت امواج مغزی بیان می شوند. چهار فرکانس متمایز موج مغز وجود دارد:

• بتا – زمانی تولید می شود که بیدار باشید و مشغول فکر فعال باشید
• آلفا – بیشتر زمانی تولید می شود که چشمان خود را ببندید و آرام باشید
• تتا – وقتی شروع به خوابیدن می کنید تولید می شود
• دلتا – هنگام خواب ایجاد می شود.

با این حال ، در برخی از افراد ، الگوی طبیعی موج مغزی (سال ها تحقیق نشان داده است که یک الگوی طبیعی پذیرفته شده از فعالیت موج مغزی وجود دارد) مختل می شود. این حالت منجر به وضعیتی می شود که تحت عنوان سندرم اختلال تنظیم نورولوژیک (NDS) شناخته شده  که در آن سیستم عصبی فرد دارای عملکرد مناسب نیست. نوروفیدبک یک روش مناسب برای از بین بردن و کنترل این بیماری بدون استفاده از دارو می باشد. هنگامی که فرد به NDS دچار شود علائم زیر را از خود بروز میدهد:

• کاهش تمرکز و توجه (ADD / ADHD)
• رفتار مخالف و سرکش (ODD)
• اختلالات طیف اوتیسم (ASD / PDD-NOS)
• رفتارهای وسواسی اجباری (OCD)
• استرس و اضطراب ناتوانی در کنار آمدن یا مدیریت امور (PTSD)
• افسردگی و نوسانات خلقی (اختلالات دو قطبی و شخصیتی)
• تیک عصبی
• درد مزمن و ناراحتی جسمی
• بی خوابی و سایر مسائل مربوط به خواب
• ناتوانی های یادگیری، نارساخوانی
• اختلالات حافظه (کوتاه مدت، بلند مدت، حفظ)

نوروفیدبک یک روش ابداعی برای کنترل این بیماری است. افزایش تمرکز با نوروفیدبک نیز یکی دیگر از کاربردهای این روش برای کنترل بیماری  های عصبی و تقویت حافظه است.

دستگاه نوروفیدبک چیست؟

این دستگاه از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است:

• مانیتور: که وظیفه پخش تصویر یا صدای مورد نظر را برعهده دارند.
• الکترود: درواقع همان سنسورهایی هستند که به سر وصل می‌شوند و امواج مغزی را ثبت می‌کنند.
• پردازشگر مرکزی یا آمپلی فایر: که وظیفه پردازش امواج و ارسال آن‌ها بر کامپیوتر را برعهده دارند.
• سیستم کامپیوتری: این بخش متشکل از یک سیستم نسبتا پیچیده است که توانایی تحلیل امواج مغزی فرد را در خود دارد.

مزایای انجام نوروفیدبک

مهم‌ترین فواید و مزیتی که می‌توان برای نوروفیدبک، نسبت به برخی روش‌های درمانی دیگر، نام برد، غیرتهاجمی و بدون عارضه بودن آن است. اما این روش فواید زیاد دیگری نیز دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش توان فعالیت و آموزش خودتنظیمی مغز
• ماندگار بودن اثر درمانی
• افزایش توانمندی و رشد فردی
• عدم نیاز به استفاده از دارو در برخی بیماری‌ها و اختلالات
• کاهش علائم اضطرابی و پانیک
• تثبیت احساسات فردی
• کاهش علائم افسردگی
• تنطیم خلق‌وخو (مود)
• افزایش تمرکز
• بهبود عملکرد حافظه

01:58

کاربرد و مزایای نوروفیدبک

نوروفیدبک و سلامتی

بسیاری از افراد از کاربردهای بسیار مهم نوروفیدبک بی اطلاع هستند در حالی که این فناوری جدید بسیار مهثر و کاربردی است.
نوروفیدبک برای تشخیص سلامت روانی افراد کاربرد دارد، خصوصاٌ امروزه با ببیشتر شدن مشغله و دغدغه های زندگی انسان ها کمتر کسی از سلامت روانی به طور مطلق برخورد دار است. با استفاده از این روش می توان سلامت روانی افراد را تشخیص و تضمین کرد.

نکته قابل تامل این است که در درمان با استفاده از روش نوروفیدبک، روند بهبودی تدریجی طی می شود، و این ذهنیت را که نوروفیدبک می تواند مانند یک زود پز عمل کند و درجا اختلالات روانی افراد را درمان کند، را از خودتان دور کنید. زیرا نوروفیدبک ها هم مانند دیگر روش های درمانی نیاز به فرصت دارند تا عملکرد های مغزی را بازسازی کنند.

نوروفیدبک دائمی است؟

آیا می دانید نوروفیدبک ها برخلاف دیگر روش های دارو درمانی که عموماٌ موقت هستند. به طور دائم عمل کنند و افراد دیگر تا پایان عمر شان  به درمان به اختلال مربوط به مغز شان لازم نیست و درمان به صورت طولانی مدت انجام گرفته است.

چگونگی افزایش تمرکز با نوروفیدبک

افزایش تمرکز با نوروفیدبک یکی از راه های جدید با تقویت حافظه است. تمرکز می تواند برای برخی از افراد یک چالش بزرگ باشد. خواه  نتیجه ADHD (اختلال کمبود توجه / بیش فعالی) و یا یک زندگی آشفته و روزمره باشد. عدم تمرکز نه تنها می تواند تشدید کننده کلافگی و سردرگمی باشد بلکه گاهی اوقات موجب نا امیدی و دلسردی نیز می گردد. گاهی اوقات ، وقتی وظایف زیادی برای انجام دادن دارید ، تمرکز روی یک کار می تواند دشوار باشد. در این مواقع، ممکن است بیش از حد تحت فشار قرار بگیرید. این حالت  می تواند باعث از بین رفتن انگیزه نیز شود. البته روش های زیادی برای کنترل این اختلال وجود دارد. یکی از آن ها نوروفیدبک است. 

آموزش نوروفیدبک ، که به آن Braincore نیز می گویند، نوعی برنامه آموزش مغز است که هدف آن ایجاد الگوهای منظم از امواج مغزی بیمار و تقویت آن ها می باشد. با تقویت مغز می توان به بهبود توانایی تمرکز کمک کرد. امواج مغزی نامنظم می تواند دلیل بروز مشکلات تمرکز باشد، بنابراین پرداختن به این مسئله با کمک آموزش نوروفیدبک می تواند تا حد زیادی مشکلات مربوط به تمرکز را حل کند.

مزایا استفاده از روش نوروفیدبک نسبت به سایر روش ها:

علاوه بر افزایش تمرکز با نوروفیدبک، این روش درمانی در کاهش استرس و اضطراب نیز نقش عمده ای دارد. هنگامی که نگران عدم توانایی خود در تمرکز نیستید ، احتمالاً سطح استرس و اضطراب کمتری را تجربه خواهید کرد. به علاوه این روش درمانی غیرتهاجمی ممکن است عادات خواب و حافظه شما را نیز بهبود بخشد. هنگامی که مغز الگوهای مغزی تنظیم شده را تولید می کند، می تواند منجر به بسیاری از رخداد های مثبت در زندگی فرد شود.

در حالی که آموزش نوروفیدبک چندین مزیت دارد ، مهم است که قبل از دریافت درمان، در این مورد با یک متخصص مشورت کنید. فردی که ارائه دهنده آموزش نوروفیدبک است، می تواند با شناسایی مشکل فرد درمان مناسب را برای بیمار ارائه دهد. در واقع ارائه نوروفیدبک بسته به شرایط مغزی و فردی انجام می گیرد و خاص آن فرد می باشد. در واقع یک نقشه سفارشی از مغز یا یک طرح درمانی ایجاد می شود، که تعداد بهینه جلسات و مدت زمان آموزش را ارائه می کند.

آیا نوروفیدبک واقعاً برای درمان اضطراب موثر است؟

بله، نوروفیدبک ها به طور جدی یکی از اصلی ترین راهکار های درمان اضطراب ، بدون عارضه جانبی هستند. و طبق مطالعاتی که انجام شده است نشان می دهد نوروفیدبک برای  کاهش سطح اضطراب مؤثر است.

نوروفیدبک ها با نفوذ به شبکه های اضطرابی در مغز و شناسایی ایراداتی که در مغز به وجود آمده است و منجر به اضطراب شده اند، را برطرف کرده و  اضطراب را در افراد به طور کامل درمان می کند.

چند جلسه نوروفیدبک موثر واقع می شود؟

با گذشت زمان، نتایج حاصل از انجام نوروفیدبک به تدریج مشاهده می شود. پیشرفت اولیه در بیشتر مواقع در طی پانزده جلسه قابل مشاهده است. نوروفیدبک با  یک برنامه درمانی معمولی شامل بیست تا 60 جلسه است و بسته به شرایط و متناسب به سن و سبک زندگی افراد  متفاوت است و به طور میانگین 40 جلسه انجام نوروفیدبک برای دستیابی به نتایج مطلوب کافی است.

درمان با روش نوروفیدبک را از چه سنی می توان شروع کرد؟

درمان اختلالات مغزی با استفاده از روش نوروفیدبک از سن 5_6 سالگی به بعد امکان پذیر است. در هر صورت بهتر است برای به کارگیری نوروفیدبک با متخصصان مربوطه تماس بگیرید تا هر چه سریعتر برای انجام آن اقدام نمایید، زمان در بهبود اختلالات و کنترل آن بسیار مهم است بنابراین توصیه می شود در صورت مشاهده علائمی مشکوک، برای تشخیص و درمان به روانشناس خوب مراجعه نمایید.

تجربه افراد پس از استفاده از روش نوروفیدبک

فرادی که از این روش نوین در علم روانشناسی استفاده کرده اند و از مزایای آن بهره ها جستند، اعتراف کرده اند که اختلالات روانی شان به طور مطلق برطرف شده است و تاثیرا ت مثبتی را در برخورد های اجتماعی خود مشاهده اند. و از این تغییرات شگرف بسیار راضی بوده اند و آن ها را با جان و جهان شان پذیرفته اند.

البته این نکته قابل ذکر است که تغییرات روانی مانند: انفجار یک بمب رخ نمی دهد و نیاز به گذشت زمان است . همینطور نتایج نوروفیدبک به مرور زمان و تقریباٌ پس 40 مرتبه استفاده از این روش، ظاهر می شود.

کلینیک آرام در شمال تهران، کلینیکی روانشناسی است که  در برگزاری جلسات درمانی نوروفیدبک بسیار پر آوازه بوده و توانسته به بهترین نحو ممکن برای درمان ، انواع اختلالات روانی توسط تیم متخصص و روانشناس، ظاهر شود.

ضمناٌ استفاده از ین روش از سوی بسیاری از روانشناسی توصیه شده است چون درمان تقریباٌ بی عارضه شناخته شده است.

در عبارتی ساده، آموزش دادن مغز توسط خود مغز را نورفیدبک می گویند. مغز با فیدبک ها  و بازخوردهایی که ازبدن و محیط اطراف دریافت می کند، به کنترل و تنظیم کارکرد های مختلف جسمی، روانی و تعامل با محیط می پردازد، درواقع دستگاه نورفدیبک با اطلاعاتی که از امواج مغزی ارائه می دهد به مغز کمک می کند تا کارکردها و فعالیت های خود را به شکل مطلوب تنظیم نماید.اما نوروفیدبک چیست و چه کابردی دارد؟ چگونه نورفیدبک این کار را  انجام می دهد؟ چند جلسه درمانی احتیاج است؟ نوروفیدبک در درمان کدام بیماری ها موثر است؟ و…کلینیک نورفیدبک درمانی آرام در ادامه مطلب به تمام سوالات رایج مراجعه کنندگان پاسخ داده است.

در یک جلسه ی نوروفیدبک چه می گذرد؟

نوروفیدبک یک نوع فعالیت آموزشی به حساب می آید که طی آن مغز چیزی را آموزش دیده و با انجام چندین جلسه تکرار مغز می تواند با شکل جدیدی از امواج مغزی، فعالیت خود را انجام دهد . در نوروفیدبک ابتدا درمانگر شرح حال درمانجو را می‌گیرد سپس درمانجو روی صندلی بسیار راحتی نشسته و بعد درمانگر سنسورهایی را رو نقطه های مشخصی از سر درمانجو قرار می دهد و سپس به وسیله این سنسورها فعالیت الکتریکی مغز مراجعه کننده ثبت می شود و به صورت نمودارهای رنگی به خودش نشان داده می شود و بعد درمانگر از مراجه کننده می خواهد که تا حد امکان آرام باشد و به صفحه مانیتور نگاه کند در این حالت مراجعه کننده سعی می کند یک نوع بازی را کنترل کند اما بدون استفاده از جسمش و تنها با امواج مغزی اش .

سپس مراجعه کننده با پیروزی ها یا شکست هایش در بازی یا قطع شدن بازی متوجه حالت نامطلوب و حالت مطلوب امواج مغزی خود می شود و سعی می کند با بهتر کنترل کردن بازی، امواج مغزی خود را به سمت مطلوب برده و آن ها را اصلاح کند مثلا اگر قرار است در یک مورد نگران یا استرس، موج مغزی بتا افزایش یابد بازی به شکلی پیش می رود که موج مغزی بتا افزایش پیدا کند.

07:46

رضایت از درمان با نوروفیدبک

مراحل انجام نوروفیدبک در جلسات درمانی چگونه است؟

1. ابتدا مراجعه کننده در یک صندلی راحتی می نشنید.
2. با تشخیص درمانگرسنسورهایی که الکترود نامیده می شود، بر روی نقاط مشخصی روی سر بیمار قرار می گیرد این سنسورها فعالیت های الکتریکی سلول های مغز را ثبت و در قالب امواج مغزی به شکل های مختلف نظیر نمودار های رنگی نشان می دهد و از بیمار خواسته می شود تا کاملا آرام باشد و به صفحه ی کامپیوتری که در مقابلش قرار دارد نگاه کند.
3. در این حالت او برای مثال سعی می کند پخش فیلم و یا هدایت یک بازی کامپیوتری را بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزی انجام دهد، به این شکل فرد با پیشرفت و توقف،گرفتن پاداش و از دست دادن امتیاز و تغییراتی که در صدا و پخش فیلم به وجود می آید، پی به شرایط مطولب یا نامطلوب امواج مغزی خود برده و سعی می کند تا با هدایت بازی یا فیلم واقعیت هدایت مواج مغزی خود را اصلاح کند.

نتیجه‌گیری

نوروفیدبک تراپی یکی از انواع روش‌های درمانی بدون عارضه است که در درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله افسردگی، ADHD و سردردهای میگرنی از آن استفاده می‌شود. در این مطلب به بررسی روش‌‌های انجام نوروفیدبک و مزایای آن پرداختیم.

سوالات متداول