آمار قربانیان هولودومور در اوکراین در سال های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳میلادی، بیش از دو میلیون نفر تخمین زده می شود؛ اگرچه برخی تعداد قربانیان این جنایت علیه بشریت را تا بیش از دوبرابر این آمار نیز ذکر میکنند.
روستای تارگان در ۱۲۰ کیلومتری کییف مرکز اوکراین قرار دارد و یکی از مناطق قربانی جنایات معروف به «هولودومور» است. در سالهای ۱۹۳۲-۱۹۳۳ میلادی نیمی از جمعیت این روستا به خاطر گرسنگی و قحطی جان باختند.
الکساندرا اودیوک ۹۲ ساله، یکی از ساکنان این روستا است که از قحطی جان به در برد. او میگوید قحطی اوکراین در دوران اتحاد جماهیر شوروی نه به خاطر کمبود محصول بلکه «قحطی مصنوعی» بود: «بلشویکها پس از انقلاب اکتبر بریگادهای نظامی خاص خودشان را ایجاد کردند که هر بریگاد شامل ۷ نفر بود. این بریگادها واگنهایی را که با اسب کشیده میشد در روستاها میچرخاندند و غله و غذای خانههای کشاورزان را مصادره میکردند.»
الکساندرا توضیح میدهد که در آن زمان دولت شوروی زمین های مالکان که «کولاک» نامیده می شدند و کارگرانی که روی این زمین ها کار می کردند را در مزارع به هم پیوسته و اشتراکی متمرکز می کردند که «کالخوذ» نامیده می شد. آنها سپس محصولات این مزارع را جمع آوری و برای صدور به خارج از اوکراین به ایستگاه های راه آهن منتقل می کردند.
یکی دیگر از بازماندگان هولودومور، اولنا گونچاروک ۸۷ ساله است. او می گوید دوران وحشتناکی بود و مردم ناامید و دست از جان شسته بودند: «ما از رفت و آمد در روستا هراس داشتیم، زیرا دهقانان گرسنه بودند و کودکان را شکار می کردند. من همسایه ام را به خاطر می آورم که دختری داشت و بعد دخترش ناپدید شد. ما به خانه او رفتیم و دیدیم سرش از بدن جدا شده است.»
روستائیانی که از قحطی نجات یافتند، کسانی بودند که می توانستند در کالخوزها مقداری غذا از بریگاد ها مخفی کنند و به خانه ببرند و یا مشتی آرد را در آب حل کنند و بنوشند. اولنا به خاطر می آورد که مردی مامور جمع آوری اجساد قحطی زدگان و انتقال آنها به گورستان بود: «مرد مامور به خانه یک زن رفت و خواست بدن مرده اش را بردارد. اما زن هنوز زنده بود. از مرد خواستند که او را نبرد زیرا هنوز زنده است و دارد نفس می کشد. اما مرد جواب داد: به هرحال او خواهد مرد و من نمی خواهم فردا دوباره اینجا برگردم.»
در گورستان روستای تارگان، بخشی از گورهای جمعی قربانیان سال ۱۹۳۳ میلادی نیز قرار دارد و در این گورها اجساد تقریبا ۴۰۰ دهقان دفن شده است. ولادیمیر سرهیچوک، مورخ میگوید: «در بقیه مناطق اتحاد شوروی نیز قحطی بود، برای نمونه در قزاقستان، اما قزاق ها می توانستند برای به دست آوردن غذا به مناطق همسایه در روسیه یا به قرقیزستان و ازبکستان بروند. اما ساکنان اوکراین هیچ امکانی برای رفتن به بلاروس یا روسیه نداشتند، زیرا مرزها بسته بود و بلیط قطار نیز برای آنها وجود نداشت.»
ولادیمیر سرهیچوک معتقد است که کشتار معروف به هولودومور در اوکراین یک نسل کشی است: «دهقانان اوکراین نمی خواستند به کالخوزها بپیوندند و تولیدات کشاورزی شان را به بلشویک ها بدهند. به همین خاطر بلشویک ها راه دیگری جز کشتن دهقانان براثر قحطی نداشتند.»
آمار قربانیان هولودومور در اوکراین در سال های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳میلادی بیش از دو میلیون نفر تخمین زده می شود. اگرچه برخی از بازماندگان، تعداد قربانیان این جنایت را تا بیش از دوبرابر این آمار ذکر می کنند.
گفتگو با آندره لیبیچ، استاد موسسۀ عالی مطالعات بین المللی و توسعه در ژنو
یورونیوز: در قانون اساسی اوکراین از هولودومور به عنوان نسل کشی یاد می شود. در بیست کشور نیز به همین عنوان شناخته شده است با اینحال، بسیاری معتقدند واژۀ نسل کشی برای این جنایت کافی نیست. علت آن را چه می دانید؟
آندره لیبیچ: در واقع باید بگویم که این اصطلاح بد انتخاب شده است. وقتی کلمۀ «نسل کشی» را میشنویم بویژه در مورد اتفاقاتی که در دهۀ سی افتاده است، به یاد هولوکاست میافتیم. تفاوت در این است که هدف هولودومور تنها مردم اوکراین نبود و بسیاری از مردم را خارج از مرزهای این کشور نیز از جمله قزاقستان و روسیه در بر گرفت. هولوکاست یک کمپین بود و به منظور نابود کردن یک نسل صورت گرفت؛ در حالیکه هولودومور با وجود اینکه میلیونها قربانی گرفت، برای ریشه کن کردن مردم اوکراین برنامهریزی نشده بود. بلکه نتیجۀ یک سیاست وحشیانه و ضد انسانی بود که توسط استالین اجرا شد. البته تعداد قربانیان هیچ اهمیتی برای وی نداشت و اولویت استالین نیز از بین بردن اوکراینیها نبود بلکه به دنبال اجرای برنامه خود آنهم به هر قیمتی بود. حتی اگر به بهای میلیونها قربانی و بویژه روستاییان اوکراینی تمام شود.
یورونیوز: در اوکراین، انکار کنندگان عمومی هولودومور مجازات می شوند. آیا این عاملی برای محدود شدن بحث و گفتگو بر سر این موضوع نمی شود؟
آندره لیبیچ: همینطور است. دولت نمیتواند این مساله را به خود اختصاص بدهد یا مباحث را محدود یا ممنوع کند. اینکه هولودومور توسط افرادی به چالش کشیده شود، صحبت بر سر این موضوع را ضروریتر میکند. دقیقا با بحث و گفتگو در مورد این فاجعه و تعداد قربانیان آن میتوان به واقعیت رسید. این تنها دولت نیست که حق دارد در مورد اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی غیر واقعی، نظرش را اعلام کند و مباحث را ممنوع کند.
یورونیوز: ایجاد قحطی مصنوعی، مرگ میلیون ها انسان را به دنبال داشت. آیا بهتر نیست که این واقعۀ غم انگیز را در ردیف جنایت علیه بشریت بگذاریم، همانند همان رفتاری که با شوآ یا نسل کشی یهودیان انجام شد؟
آندره لیبیچ: درست است. باید آن را در ردیف جنایات علیه بشریت قرار داد و نه تنها جنایت علیه یک قوم و ملیت خاص. چنانچه هولودومور را همانند یک جنایت که میلیونها انسان در نظام شوروی سابق قربانی آن شدهاند بشناسیم، در آنصورت می توانیم به یک بزرگداشت عمومی و یک آشتی مشترک میان روسها و اوکراینیها و دیگر ملیتها برسیم. اگر هولودومور را تنها یک تراژدی مختص مردم اوکراین بدانیم، در واقع یک نوع تنش با دیگر ملیتهایی که قربانی همین جنایت شدهاند، ایجاد میکنیم.
یورونیوز: اوکراین بارها متهم شده که با بالا بردن تعداد قربانیهای اوکراینی، به دنبال مظلوم نمایی است. نظر شما در این باره چیست؟
آندره لیبیچ: باید بگویم که یک نوع رقابت بر سر بالا بردن قربانیان وجود دارد که هیچ خدمتی به هیچکس نمیکند. کمترین عددی که در مورد قربانیان هولومودور میتوانیم اعلام کنیم ۲ میلیون نفر است. اگر به این تعداد، آنهایی را که بر اثر بیماریهای ناشی از گرسنگی و نبود مواد غذایی جان سپردند و همچنین نازایی ناشی از آن را اضافه کنیم، ممکن است به رقمی چند میلیونی برسیم اما قطعا به رقم ۱۰ میلیون نفر که گاهی به گوش میرسد یا حتی عدد ۶ میلیون قربانی هولوکاست که هولودومور در صدد رقابت با آن است هم نخواهیم رسید.