به گزارش «اخبار خودرو»،طی سال‌های اخیر چه در ایران و چه در جهان، بخش بزرگی از وظایف پلیس راهنمایی و رانندگی، به دوربین‌های نظارتی منتقل شده است. همپایِ این تغییر اما تخلفات رانندگی هم پیچیده‌تر شده‌اند و مثلا در حالی که دوربین‌های لیزری می‌توانند از فاصله‌ای دور، تجاوز از سرعت مجازِ خودروها را تشخیص بدهند، فناوری‌هایی هم ایجاد شده‌اند که به متخلفان امکان می‌دهند از جریمه شدن توسط این دوربین‌ها اجتناب کنند. اما دوربین‌های نظارتی پلیس در ایران و کشورهای دیگر اساسا چگونه کار می‌کنند و حواشی اجتماعیِ این سازوکار نظارتی در شهرها و جاده‌ها چگونه است؟
پلیس راهنمایی و رانندگی در ایران، طیف متنوعی از دوربین‌های نظارتی را مورد استفاده قرار می‌دهد که هدف آنها، کاهش تمایل به انجام تخلفات رانندگی از سوی رانندگان است. انواع مختلف این دوربین‌ها، تخلفات مختلفی نظیر تخلف سرعت لحظه‌ای خودرو، تخلف سرعت میانگین، تخلف عبور از چراغ قرمز، تخلف پارک در محل غیرمجاز، تخلف سبقت غیرمجاز و امثال آنها را رصد می‌کنند.
فناوری استفاده از این دوربین‌ها چند سال پیش به صورت وارداتی به ایران رسید و با وجود مشکلات، دائما به‌روزرسانی شد. اما در ظاهر دقت این دوربین‌ها در حال افزایش است و به این ترتیب، علاوه بر کاهش موارد اعتراض نسبت به اشتباه‌ها در ثبت تخلفات رانندگی، میزان بازدارندگی این دوربین‌ها در زمینه تخلفات رانندگی هم افزایش پیدا کرده است.
چند روز پیش سرهنگ محمد رازقی، معاون عملیات پلیس راهور تهران بزرگ با اشاره به اخذ تعهد از رانندگان متخلف هنگام ثبت سرعت غیرمجاز گفت: «در دسته‌بندی سرعت‌های غیرمجاز، سه سطح با میزان جریمه متفاوت تعیین شده است. اگر سرعت بیش‌از 30 کیلومتر از حد مجاز باشد مبلغ 60 هزار تومان جریمه دارد. در سرعت بیش‌از 30 تا 50 کیلومتر از حد مجاز ضمن اعمال قانون 200 هزار تومانی، 5 نمره برای وسایل نقلیه شخصی و 10 نمره منفی برای وسایل نقلیه عمومی ثبت می‌شود. در مواردی با میزان بیش از 50 کیلومتر سرعت غیرمجاز، با توجه به خطرآفرینی، هم برای فرد راننده و هم دیگر رانندگان، ضمن 200 هزار تومان اعمال قانون و ثبت نمره منفی، برای این نوع رانندگان برنامه ویژه‌ای داریم.»
ضدحمله متخلفان به دوربین‌های پلیس!
با این همه، ظاهرا راه‌حل‌هایی هم برای تداوم تخلف حتی با وجود افزایش نظارت‌ها ایجاد شده است. بر این اساس، بسیاری از نرم‌افزارهای مسیریاب به‌گونه‌ای کار می‌کنند که نزدیک شدن به محل استقرار دوربین‌ها و یا خودروهای پلیس را به راننده اطلاع می‌دهند. علاوه بر این، فناوری‌هایی هم که قابلیت نصب در خودرو را دارند، می‌توانند حتی دوربین‌های لیزری پلیس را هم شناسایی کنند و به اطلاع راننده برسانند.
مهرداد فراهانی، کارشناس IT در این مورد به روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «فناوری تولید دوربین‌های مختلف برای پایش تخلفات رانندگی در سال‌های اخیر بسیار پیشرفت داشته، علاوه بر این، استفاده از GPS یا تراشه‌های کنترل سرعت در خودروها هم می‌توانند در سال های آینده، نظارت بر تخلفات رانندگی را گسترش بدهند.»
او ادامه داد: «با این همه، ممکن است فناوری خیلی راحت در جهت عکس هم عمل کند. به عنوان نمونه، کیت‌هایی الکترونیکی وجود دارند که می‌توانند به صورت ماژولار به خودرو اضافه شوند و به محض برخورد لیزر دوربین ثبت سرعت به داشبورد خودرو، این موضوع را تشخیص بدهند و مثلا سوت بکشند که راننده را از حضور پلیس و دوربین‌های لیزری کنترل سرعت مطلع کنند. در واقع، کارکرد دوربین‌های لیزری پلیس به این صورت است که تابش لیزر می‌تواند سرعت خودرو را تشخیص بدهد و در صورت سرعت بیشتر از حد مجاز؛ از خودرو مورد نظر عکس بگیرند. با این همه، خوشبختانه فناوری به کمک پلیس هم می‌آید. روش‌هایی وجود دارد که کارکرد نصب این دستگاه‌ها در خودرو را خنثی و رانندگان متخلف را در هر صورت شناسایی و جریمه کنند.»
این در حالی است که به‌نظر می‌رسد راه حلِ این قانون‌گریزی، همین حالا هم توسط پلیس راهور به کار گرفته می‌شود. سرهنگ حسین رمضانی، معاون اجرایی پلیس راهور در فروردین‌ماه در این مورد گفت: «بسیاری از راننده‌ها هنگام نزدیک شدن به دوربین‌های نظارتی و کنترل سرعت، از سرعت خود می‌کاهند و بعد از عبور از مقابل آن، مجددا با سرعت غیرمجاز می‌رانند.»
رمضانی ادامه داد: «به همین دلیل، از نوروز، در تمام مسیرهای برون‌شهری که مجهز به دوربین هستند، سرعت متوسط ملاک محاسبه سرعت غیرمجاز قرار گرفت. به عنوان مثال در محور تهران ـ قم، قم ـ کاشان، کاشان ـ اصفهان و برعکس، تهران ـ قزوین، قزوین ـ زنجان و زنجان ـ تبریز، سرعت‌های متوسط در دوربین‌ها تنظیم و به محض عبور وسیله‌نقلیه از نخستین دوربین محور مربوطه، تردد ثبت می‌شود و هنگام عبور از آخرین دوربین در یک محور بزرگراهی مسافت طی‌شده و زمان صرف‌شده معیار سنجش سرعت قرار می‌گیرند.»
درآمدزایی شهرداری تهران از دوربین‌های ترافیکی
در آن سویِ ماجرا، حساسیت‌هایی هم در مورد درآمدزایی از دوربین‌های ترافیکی در شهروندان وجود دارد که پیش از این، بحث‌هایی هم مطرح کرده بود. به‌عنوان نمونه، سال گذشته، شورای شهر تهران اعلام کرد از این پس برای گرفتن اطلاعات دوربین‌های کنترل ترافیک که مدیریت و هزینه‌های آنها با شهرداری تهران بوده، هزینه طلب خواهد کرد. براساس این تصمیم، چنانچه مراجع قضایی تشخیص بدهند در یک پرونده مشخص نیاز به ضمیمه شدن تصاویر یا اسکن تصاویر یکی از دوربین‌های ترافیکی در محدوده شهر تهران وجود دارد، متقاضی باید 80 هزار تومان بابت دریافت این خدمت به شهرداری تهران پرداخت کند.
